10-دي-1400, 12:27
باسمه تعالی
مرحوم آخوند از جمله افرادی هستند که قائل به چهار مرحله ای بودن حکم اند، آنچه مشهور است و به ایشان نسبت داده میشود، عبارت است از؛ 1. اقتضاء، به معنای مصلحت و مفسده 2. انشاء 3. فعلیت 4. تنجز.
بسیاری از بزرگان این مراحل را به آخوند نسبت داده و بعد اشکال کرده اند که مصلحت و مفسده از مقدمات حکم است نه از مراحل حکم!
استاد میفرمایند: این که آقای آخوند خراسانی قائل به چهار مرحله برای حکم هستند، درست است اما این که ایشان اولین مرحله را مصلحت و مفسده میدانند، درست نیست؛ زیرا
اولا؛ ایشان اگر چه در مورد اولین مرحله، در برخی تعبیراتشان اشاره به اقتضاء و شأن دارند (که تصریح به مصلحت و مفسده نکرده اند) ولی در برخی از کلام ایشان، برای مرحله اول حکم، تعبیر به اراده شده است، که اقتضای حمل مجمل کلام به مبین آن، این است که مرحله اول در کلام ایشان همان اراده است.
ثانیا؛ از آنجا که آقای آخوند حکم را الزاما تابع مصالح و مفاسد در متعلق نمیدانند، نمیتوانند مصلحت و مفسده را از مراحل حکم بدانند، زیرا در برخی موارد مصلحت در خود جعل است نه در متعلق احکام.