مباحثه، تالار علمی فقاهت

در کلام مرحوم آخوند و بسیاری دیگر از علماء این نکته مذکور است که موافقت و مخالفت تکالیف غیری موجب استحقاق ثواب و عقاب نیست چرا که موجب قرب و بعد نسبت به مولا نیست.

حضرت استاد اگر چه معتقدند مخالفت با تکالیف غیری موجب استحقاق عقوبت نیست اما موافقت با آن را موجب استحقاق ثواب و قرب به مولا می دانند. درست است که مقربیت و مطلوبیت مقدمه بر اساس مطلوبیت ذی المقدمه است اما این حیثیت، یک حیثیت تعلیلیه است یعنی ترتب ذی المقدمه بر مقدمه موجب می‌شود خود مقدمه هم مقرب باشد و موافقت با آن موجب استحقاق ثواب خواهد بود. وجدان نیز قاضی به همین مطلب است. چاه کندن برای وضو گرفتن و نماز خواندن نه در وجدان عرفی و نه در ادراک عقلی مانند آب در هاون کوبیدن نیست و این هم با قطع نظر از ترتب عنوان اشقیت و اهمزیت بر ذی المقدمه است.

اینکه عرفا کار کسی که مقدمه را انجام میدهد، کار لغوی نمی شمارد، در صورتی که این حکم عرف به جهت انجام دادن خود مقدمه بما هو مقدمه بود، بله ممکن بود قائل به ترتب ثواب شد، اما باید توجه کرد که در این جا تحسین عرف کار کسی را که برای رسیدن به آب، چاه میکند، به خاطر عوامل دیگری است، مثل اینکه متوجه اهتمام و انقیاد مکلف به امر شارع میشود، که درین صورت ثوابی هم اگر باشد برای انقیاد و این اهتمام است، نه برای کندن چاه بما هو مقدمه تحسین کند!

رضا اسکندری

Salsabil