25-بهمن-1400, 13:10
شیخ صدوق با تعابیر مختلفی از مشایخشان نقل حدیث کرده اند. به طور کلی می توان این تعابیر را در 4 قسم قرار داد:
1- موارد تعبیر به حدثنا یا حدثنی
2- موارد تعبیر به اخبرنا یا اخبرنی
3- مواردی که با الفاظ دیگری (نظیر سمعت) نقل کرده اند
4- مواردی که هیچ تعبیری به کار نبرده اند و سند را با نام شیخ خود آغاز کرده اند.
با بررسی موارد قسم دوم متوجه می شویم که نسبت به شخصیت های خاصی (نظیر سجزی و طبرانی) نوعا یا همواره تعبیر اخبرنا/اخبرنی به کار برده اند. همچنین، در تعدادی از این موارد، تصریح به اجازه و یا انتقال حدیث از طریق مکاتبه کرده اند. از سوی دیگر، ظاهرا هیچ موردی نمی بینیم که حدثنا/حدثنی را با اجازه یا مکاتبه به کار برده باشند. مجموع این شواهد، نشانگر این است که اخبرنا و حدثنا در نظر شیخ صدوق متفاوت بوده و ظاهرا نسبت به راویانی که از طریق سماع و قرائت از آنها تحمل حدیث نکرده اند، تعبیر اخبرنا/اخبرنی به کار می برده اند. البته این امر، همیشگی و بدون استثناء نیست و نیز نشان نمی دهد که هر جا تعبیر به حدثنی/حدثنا کرده اند، حدیث را از راه سماع و قرائت به دست آورده باشند (این احتمال مطرح است که نسبت به کسانی که ارتباط سماع و قرائتی با آن ها نداشته اند تعبیر به اخبرنا کرده باشند و نسبت به افرادی که چنین ارتباطی با آن ها داشته اند، در مطلق موارد تعبیر به حدثنا کرده باشند ولو در احادیثی که از این افراد به سماع و قرائت اخذ نکرده باشند)
1- موارد تعبیر به حدثنا یا حدثنی
2- موارد تعبیر به اخبرنا یا اخبرنی
3- مواردی که با الفاظ دیگری (نظیر سمعت) نقل کرده اند
4- مواردی که هیچ تعبیری به کار نبرده اند و سند را با نام شیخ خود آغاز کرده اند.
با بررسی موارد قسم دوم متوجه می شویم که نسبت به شخصیت های خاصی (نظیر سجزی و طبرانی) نوعا یا همواره تعبیر اخبرنا/اخبرنی به کار برده اند. همچنین، در تعدادی از این موارد، تصریح به اجازه و یا انتقال حدیث از طریق مکاتبه کرده اند. از سوی دیگر، ظاهرا هیچ موردی نمی بینیم که حدثنا/حدثنی را با اجازه یا مکاتبه به کار برده باشند. مجموع این شواهد، نشانگر این است که اخبرنا و حدثنا در نظر شیخ صدوق متفاوت بوده و ظاهرا نسبت به راویانی که از طریق سماع و قرائت از آنها تحمل حدیث نکرده اند، تعبیر اخبرنا/اخبرنی به کار می برده اند. البته این امر، همیشگی و بدون استثناء نیست و نیز نشان نمی دهد که هر جا تعبیر به حدثنی/حدثنا کرده اند، حدیث را از راه سماع و قرائت به دست آورده باشند (این احتمال مطرح است که نسبت به کسانی که ارتباط سماع و قرائتی با آن ها نداشته اند تعبیر به اخبرنا کرده باشند و نسبت به افرادی که چنین ارتباطی با آن ها داشته اند، در مطلق موارد تعبیر به حدثنا کرده باشند ولو در احادیثی که از این افراد به سماع و قرائت اخذ نکرده باشند)