25-آذر-1401, 21:39
حل یک اختلاف فقهی بر اساس تحلیل درست «دلالت التزامی»
محقق نائینی معتقد است نمی توان معاطات را عقد دانست. زیرا عقد، علاوه بر مدلول مطابقی اش ـ یعنی «تبدیل أحد طرفی الاضافة بمثله» ـ مدلول التزامی ای نیز دارد؛ اینکه طرفین عقد، نسبت به آنچه با عقد ایجاد کرده اند و تبدیل کرده اند، متلزم و وفادارند.
در جایی که عقد بالصیغه داریم، هر دوی این دلالت ها وجود دارد، اما در معاطات، فقط دلالت اول (دلالت مطابقی مبنی بر «تبدیل مال به مال») وجود دارد، اما دلالت دوم وجود ندارد. زیرا فعل، دلالت التزامی ندارد. نتیجه اینکه تبدیل قولی را می توان «عقد» نامید، اما تبدیل فعلی را نمی توان «عقد» شمرد.
نقد حضرت امام(ره) بر محقق نائینی
حضرت امام(ره) معتقدند محقق نائینی «دلالت التزامی» را درست تحلیل نکرده اند. حق این است که مدلول التزامی، «لازمِ معنا» است نه «لازم معنای مفاد لفظ». فرقی نمیکند که معنا از لفظ بیاید یا از فعل. هر جا لازم معنا آمد، مدلول التزامی وجود دارد، هر چند که آن معنا را لفظ نیاورده باشد. بنابراین دلالت التزامی، دلالت لفظی نیست. معنا از هر کجا که بیاید، دلالت التزامی شکل میگیرد.
در مانحن فیه اگر تبدیل، لازمه ای به نام «التزام و وفاداری» دارد، این لازمه، به دنبال «تبدیل» می آید و فرقی نمیکند که تبدیل مذکور آیا از طریق لفظ آمده باشد یا از طریق فعل.
محقق نائینی معتقد است نمی توان معاطات را عقد دانست. زیرا عقد، علاوه بر مدلول مطابقی اش ـ یعنی «تبدیل أحد طرفی الاضافة بمثله» ـ مدلول التزامی ای نیز دارد؛ اینکه طرفین عقد، نسبت به آنچه با عقد ایجاد کرده اند و تبدیل کرده اند، متلزم و وفادارند.
در جایی که عقد بالصیغه داریم، هر دوی این دلالت ها وجود دارد، اما در معاطات، فقط دلالت اول (دلالت مطابقی مبنی بر «تبدیل مال به مال») وجود دارد، اما دلالت دوم وجود ندارد. زیرا فعل، دلالت التزامی ندارد. نتیجه اینکه تبدیل قولی را می توان «عقد» نامید، اما تبدیل فعلی را نمی توان «عقد» شمرد.
نقد حضرت امام(ره) بر محقق نائینی
حضرت امام(ره) معتقدند محقق نائینی «دلالت التزامی» را درست تحلیل نکرده اند. حق این است که مدلول التزامی، «لازمِ معنا» است نه «لازم معنای مفاد لفظ». فرقی نمیکند که معنا از لفظ بیاید یا از فعل. هر جا لازم معنا آمد، مدلول التزامی وجود دارد، هر چند که آن معنا را لفظ نیاورده باشد. بنابراین دلالت التزامی، دلالت لفظی نیست. معنا از هر کجا که بیاید، دلالت التزامی شکل میگیرد.
در مانحن فیه اگر تبدیل، لازمه ای به نام «التزام و وفاداری» دارد، این لازمه، به دنبال «تبدیل» می آید و فرقی نمیکند که تبدیل مذکور آیا از طریق لفظ آمده باشد یا از طریق فعل.
درس خارج مفاهیم، جلسۀ 2آبان1401