+- مباحثه، تالار علمی فقاهت (http://mobahathah.ir)
+-- انجمن: بخش فقه (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=5)
+--- انجمن: مباحثات دروس خارج فقه (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=9)
+---- انجمن: فقه استاد شب‌زنده‌دار (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=12)
+---- موضوع: سؤال: ترجیح با موافقت کتاب (/showthread.php?tid=1031)
ترجیح با موافقت کتاب - محمد 68 - 23-بهمن-1396
برای اثبات حرمت رضا به فعل دیگران به روایاتی مثل «وَ قَالَ ع الرَّاضِي بِفِعْلِ قَوْمٍ كَالدَّاخِلِ مَعَهُمْ فِيهِ- وَ عَلَى كُلِّ دَاخِلٍ فِي بَاطِلٍ إِثْمَانِ: إِثْمُ الْعَمَلِ بِهِ، وَ إِثْمُ الرِّضَا بِهِ»[1] تمسک کردند. مناقشه‌ای به این استدلال مطرح شد و آن اینکه این روایات با توجه به فحوایشان با روایات عدم حرمت قصد حرام مثل «إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى جَعَلَ لآِدَمَ فِي ذُرِّيَّتِهِ أَنَّ مَنْ هَمَّ بِحَسَنَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْهَا كُتِبَتْ لَهُ حَسَنَةٌ. وَ مَنْ هَمَّ بِحَسَنَةٍ وَ عَمِلَهَا كُتِبَتْ لَهُ عَشْراً وَ مَنْ هَمَّ بِسَيِّئَةٍ لَمْ تُكْتَبْ عَلَيْهِ وَ مَنْ هَمَّ بِهَا وَ عَمِلَهَا كُتِبَتْ عَلَيْهِ سَيِّئَةٌ»[2]، تعارض دارند.
پاسخهایی برای عدم تعارض مطرح شد و در نهایت در جلسه 59 تاریخ (1/11/96) فرمودند که بر فرض استقرار تعارض، روایات حرمت رضا به دلیل موافقت کتاب ﴿الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ عَهِدَ إِلَيْنَا أَلاَّ نُؤْمِنَ لِرَسُولٍ حَتَّى يَأْتِيَنَا بِقُرْبَانٍ تَأْكُلُهُ النَّارُ قُلْ قَدْ جَاءَكُمْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِي بِالْبَيِّنَاتِ وَ بِالَّذِي قُلْتُمْ فَلِمَ قَتَلْتُمُوهُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ﴾[3] مقدم می‌شوند.
دو سؤال:
1. چرا حضرت استاد دیگر موارد ترجیح را مورد بررسی قرار ندادند؟
2. اگر حضرت استاد موافقت مضمونی و به صورت فی الجمله را برای موافقت کتاب کافی می‌دانند، روایات مقابل هم دارای موافقت کتاب هستند چون در آیات وارد شده است: (مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها وَ مَنْ جاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلا يُجْزى إِلاَّ مِثْلَها وَ هُمْ لا يُظْلَمُون)[4] با توجه به این نکته آیا این وجه ترجیح تمام است؟
[1]. وسائل الشیعة، الشیخ الحر العاملي، ج16، ص141، أبواب الامر و النهی و ما یناسبهما، باب5، ح12، ط آل البيت.
[2]. وسائل الشیعة، الشیخ الحر العاملي، ج1، ص51، أبواب مقدمة العبادات، باب6، ح6، ط آل البيت.
[3]. سوره‌ی مبارکه‌ی آل عمران آیه‌ی183.
[4]. سوره‌ی مبارکه‌ی انعام آیه‌ی160.
RE: ترجیح با موافقت کتاب - حسین بن علی - 23-بهمن-1396
به نظر میرسد آیه ی من جاء بالحسنه دلالت بر جواز رضا به فعل حرام ندارد و ناظر به آن نیست
و لی ذکر نکردن دیگر مرجحات شاید مورد قبول ایشان نبوده و یا در این بحث وجود نداشته است
RE: ترجیح با موافقت کتاب - محمد 68 - 24-بهمن-1396
(23-بهمن-1396, 20:06)حسین بن علی نوشته: به نظر میرسد آیه ی من جاء بالحسنه دلالت بر جواز رضا به فعل حرام ندارد و ناظر به آن نیست
و لی ذکر نکردن دیگر مرجحات شاید مورد قبول ایشان نبوده و یا در این بحث وجود نداشته است
آیه ی من جاء بالحسنه را به عنوان موافق روایات عدم حرمت قصد حرام بیان کردیم.
اگر به روایتی که ذکر کردم دقت شود، معلوم میشود که این روایات (روایات دال بر عدم حرمت قصد حرام) فی الجمله با این آیه سازگاری دارند و اگر ملاک موافقت کتاب را سازگاری فی الجمله بدانید، این ملاک در مورد این روایات هم صادق است.
RE: ترجیح با موافقت کتاب - حسین بن علی - 24-بهمن-1396
آنچه مرجح روایت محسوب میشود موافقت با کتاب در مورد تعارض است حتی اگر موافقت به نحو اطلاق آیه باشد
آیه مذکور موافق بعضی از مفاد روایت است ولی موافق مورد تعارض حتی به اطلاق و عموم هم نیست
RE: ترجیح با موافقت کتاب - محمد 68 - 25-بهمن-1396
(24-بهمن-1396, 20:37)حسین بن علی نوشته: آنچه مرجح روایت محسوب میشود موافقت با کتاب در مورد تعارض است حتی اگر موافقت به نحو اطلاق آیه باشد
آیه مذکور موافق بعضی از مفاد روایت است ولی موافق مورد تعارض حتی به اطلاق و عموم هم نیست
لازم میدانم که بحث را مقداری توضیح دهم تا سوال واضحتر شود:
استاد در تاریخ 96/10/23 استدلال به ظاهر این آیات را نپذیرفتند. ایشان فرمودند اگر از روایاتی که در تفسیر این آیه نقل شده است صرف نظر کنیم، از خود آیه نمیتوان حرمت رضا به فعل منکر صادر از غیر را استظهار کرد چون برای صحت استناد ادنی مناسبت کفایت میکند ولو اینکه این مناسبت همکیشی باشد. پس طبق نظر ایشان اصل کتاب دال بر حرمت رضا نیست. با این وجود این آیات را مرجح روایات دال بر حرمت رضا دانستند.
عرض ما این است، اگر شما این آیات را دال بر حرمت رضا نمیدانید، و صرفا به خاطر سازگاری احتمالی آن را موجب ترجیح می دانید. در روایات مقابل هم که دال بر عدم حرمت قصد میباشند، نیز آیاتی وجود دارد که سازگاری احتمالی دازند.
علاوه بر اینکه شاید بتوان از این آیه کلامی در مورد تعارض هم استظهار کرد. آیه میفرماید در صورتی که شخص مرتکب حرام شود، فقط یک جزا داده میشود و این جزا و عقاب قطعا مربوط به فعل او میباشد پس نسبت به عدم حرمت قصد و عدم حرمت نیت گناه هم دلالت ضمنی دارد. پس دلالت آن در مورد تعارض هم میباشد.