+- مباحثه، تالار علمی فقاهت (http://mobahathah.ir)
+-- انجمن: بخش فقه (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=5)
+--- انجمن: مباحثات دروس خارج فقه (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=9)
+---- انجمن: فقه استاد سیدمحمدجواد شبیری (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=51)
+---- موضوع: نکته علمی: وجه تسمیه (/showthread.php?tid=1073)
وجه تسمیه - محمود رفاهی فرد - 17-اسفند-1396
مشهور است که وجه تسمیه نیاز نیست جامع افراد و مانع اغیار باشد. مثلا کلمه ی "ضریر" با این که از ریشه ی ضرر است اما به معنای نابینا است و مثلا بر ناشنوا اطلاق نمی شود.
اما گذشته از این، وجه تسمیه، در موارد فراوانی اساسا به کلی فراموش می شود و اصلا مد نظر عرف قرار نمی گیرد.
گاهی منشا وضع واژه ها برای معنایشان ریشه یابی می شود و سعی می شود که آن منشا در معنای فعلی مورد لحاظ قرار بگیرد. این مطلب به نحو کلی صحیح نیست و نباید وجه تسمیه های فراموش شده را در استظهار از ادله دخالت داد.
مثلا در مورد وضع کلمه ی شیر برای شیر آب، گفته شده که وجه آن این بوده است که در اوائل، شیر آب شبیه سر شیر بوده و به این مناسبت، نام آن را شیر گذاشتند. چنانکه در زبان دیگری، نامی که برای شیر آب گذاشته اند با واژه ای که برای خروس دارند یکسان است؛ چرا که نزد آنان شیر آب شبیه سر خروس دیده شده است. اما این مناسبت در زمان ما به کلی مغفول و از یاد رفته است.
یا مثلا در اطراف قم، روستایی هست به نام قبادبزن. در مورد این نام گفته شده که در اصل، قباد بیژن بوده و قباد و بیژن دو نفری بوده اند که آن روستا را ساخته اند.
مثال دیگر، نام غذای بورانی است. بورانی غذایی بوده که بوران (یعنی همان پوران) آن را اختراع کرده و اختلاف است که این پوران، دختر انوشیروان است یا دختر حسن بن سهل، همسر مامون که عروسی معروفی در کتب تاریخی دارد.
مثال هایی از این دست فراوان است که وجه تسمیه اصلا مد نظر عرف نیست و لحاظ آن در استظهار از متون، خطا است.
لذا مثلا در کلمه ی "معروف" (در اطلاقاتی مانند "امساک بمعروف") اگر ثابت شود که برای معنای "خوب" وضع شده است دیگر لحاظ این که در این معروف، عارف کیست و معرفت به چه نحوی است و ... وجهی ندارد.
برگرفته از درس خارج فقه مورخ 8/12/96
RE: وجه تسمیه - مومن - 21-اسفند-1396
هرچند وجه تسمیه در نام اماکن و افراد فرآموش میشود و اهمیت ندارد ولی در معانی لغات وجه تسمیه لحاط در هنگام وضع میشده و واضع با توجه به آن معنا را وضع میکرده
البته در نظر داشتن وجه تسمیه به معنای هم معنا بودن با آن نیست بنابر این در مثال ضریر که فرمودید وجه تسمیه ملاحظه شده است و نابینایی که ضرری عظیم است موجب چنین تسمیه ای شده است
RE: وجه تسمیه - محمود رفاهی فرد - 19-فروردين-1397
اولا لحاظ وجه تسمیه در هنگام وضع که اختصاصی ندارد و همواره در هنگام وضع، وجه تسمیه لحاظ می شود. اما هر چه که هنگام وضع ملحوظ بوده که لزوما داخل در موضوع له نیست و اگر ما لوحظ حین الوضع به کلی فراموش شده (چه در اسماء اماکن مانند قبادبزن و چه در غیر آن مانند شیر آب) لحاظ آن در موضوع له و ظهور عرفی دلیل وجهی ندارد