مباحثه، تالار علمی فقاهت
نکته علمی: مدرک اصاله عدم تقیه - نسخه قابل چاپ

+- مباحثه، تالار علمی فقاهت (http://mobahathah.ir)
+-- انجمن: بخش اصول (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=17)
+--- انجمن: مطالب علمی (اصولی) (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=28)
+--- موضوع: نکته علمی: مدرک اصاله عدم تقیه (/showthread.php?tid=1098)



مدرک اصاله عدم تقیه - مسعود عطار منش - 15-فروردين-1397

اگر به روایتی برخورد کردیم که احتمال تقیه ای بودنش را می دهیم روش مرسوم اینست که اصل عدم تقیه را جاری می کنند و با اصل به روایت حجیت می بخشند ؛ و لکن مدرک این اصل چیست ؟
آنچه فعلاً به ذهن حقیر می رسد 5 مدرک می توان برای آن ذکر کرد :
1-سیرۀ عقلاء بر این که وقتی متکلمی کلامی را بیان می کند به قصد بیان واقع است .
به نظر می رسد این بناء عام در مورد روایات با توجه به کثرت احتمال تقیه مخدوش باشد و عقلاء در مواردی که احتمال تقیه جدی باشد چنین اصلی را جاری نمی کنند .
2-سیرۀ متشرعه بر این که به هنگام اخذ روایت از امام معصوم علیه السلام به احتمال تقیه اعتنا نمی کردند .
این احتمال نیز نیاز به تتبع گسترده ای دارد که تا به الآن برای بنده واضح نشده است .
3-اگر قرار باشد به احتمالات موجود در ادله اعتنا شود سر از تعطیلی احکام در آورده فلذا باید به ظن عمل کرد (انسداد کبیر) .
نتیجۀ این مبنا اینست که اگر ظن به تقیه باشد یا احتمال تقیه و عدم تقیه مساوی باشد نتوان اصل عدم تقیه را جاری نمود .
4-ما با توجه به مجموعه روایاتی که در دست داریم می دانیم موظف هستیم به عمل کردن به همین روایات موجود و اگر قرار باشد به احتمال تقیه در روایات اعتنا کنیم بخش وسیعی از روایات را از دائره حجیت خارج کردیم و این خلاف اطلاق ادله ای است که ما را به عمل به همین روایات دعوت می کند (انسداد صغیر) .
5-مقتضای اطلاق برخی روایات حجیت خبری است که تقیه صادر شده است که اگر نگوئیم حالت علم به تقیه را می گیرد احتمال تقیه را شامل می شود :
الكافي (ط - الإسلامية) / ج‏1 / 40 / باب سؤال العالم و تذاكره .....  ص : 40
عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى بْنِ عُبَيْدٍ عَنْ يُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ الْأَحْوَلِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا يَسَعُ النَّاسَ حَتَّى يَسْأَلُوا وَ يَتَفَقَّهُوا وَ يَعْرِفُوا إِمَامَهُمْ وَ يَسَعُهُمْ أَنْ يَأْخُذُوا بِمَا يَقُولُ وَ إِنْ كَانَ تَقِيَّةً.


RE: مدرک اصاله عدم تقیه - محمود رفاهی فرد - 8-ارديبهشت-1397

در تمسک به اطلاق حدیثی که نقل کردید،
اگر دلیل سیره عقلاء را نپذیرفتیم و بلکه ادعا کنیم که در سیره عقلاء در مواردی که احتمال تقیه معتنی به باشد اصل عدم تقیه نداریم، قهرا اطلاق این روایت بر خلاف سیره ی عقلاء خواهد شد. سوال این است که آیا این اطلاق می تواند رادع سیره باشد؟ مخصوصا اگر احتمال تقیه زیاد و تقیه، مظنون باشد.
لذا چه بسا گفته شود این حدیث اطلاق ندارد و ناظر به این مطلب است که وقتی محرز شد که امام از شما فلان کار را می خواهد شما معذوری ولو تقیه باشد مانند قضیه ی علی بن یقطین که امام به او دستور دادند مانند عامه وضو بگیرد


RE: مدرک اصاله عدم تقیه - فقه جواهری - 9-ارديبهشت-1397

به نظر می رسد که سیره عقلا به دو گونه است گاهی سیره عقلا سکوتی است به این معنا که نسبت به وجود حکم در خارج از مقدار سیره ساکت است و صرفا سیره عقلا بر وجود حکم در آن محقق نشده است اما اگر دلیلی تعبدا خبر از وجود حکم بدهد با آن مخالفت نمی کنند اما گاهی هم سیره عقلا استنکاری است یعنی سیره نسبت به وجود حکم در خارج از مقدار سیره انکار دارد
آنچیزی که مانع از تحقق اطلاق در دلیل لفظی می شود سیره استنکاری است نه سکوتی
شاید ادعای گزافی نباشد اینکه بگوییم سیره در عدم جریان اصل عدم تقیه در روایات مظنون به تقیه از نوع سیره سکوتی است


RE: مدرک اصاله عدم تقیه - محمود رفاهی فرد - 17-ارديبهشت-1397

دو مطلب
1.اول باید اصل عدم تقیه منقح شود تا ببینیم سیره نسبت به آن ساکت است یا مستنکر. اگر مراد از اصل عدم تقیه این است که با وجود احتمال این که متکلم قصد بیان حکم واقعی را ندارد، کلام او حمل بر این می شود که بیانگر حکم واقعی است، در این صورت به نظر می رسد که سیره ساکت نیست بلکه استنکار دارد.یعنی اگر احتمال این که متکلم به صدد بیان حکم واقعی نیست زیاد باشد سیره استنکار دارد از این که تعبدا کلام او حمل بر بیان حکم واقعی شود.
2.اما مطلبی که هست این است که اصلا این حدیث ظاهرا به صدد اثبات اصل عد تقیه به معنایی که گذشت نیست. تعبیر این است که یسعهم ان یاخذوا بما یقول، یعنی اصلا بحث حمل بر بیان حکم واقعی نیست بل بحث معذوریت است و نسبت به این معنی چه بسا بگوییم سیره استنکار ندارد اگرچه باز هم محل تامل است


RE: مدرک اصاله عدم تقیه - محمود رفاهی فرد - 20-ارديبهشت-1397

سابقا گفته شد که روایت چون بر خلاف سیره است ناظر به معنای دیگری است و سپس مخالفت روایت با سیره نفی شد. لکن به نظر می رسد همچنان آن معنای دیگر محتمل است اگرچه نتوان قرینه ی مخالفت با سیره را طرح کرد اما می توان قرینه ی دیگری طرح کرد.
معنای دیگر این بود که حدیث ناظر به این است که اگر محرز شد که امام، فلان کار را از شما می خواهند باید تبعیت کنی و در این تبعیت معذوری.
در واقع بنا بر این احتمال، حدیث ناظر به نکته ای اعتقادی است که تبعیت از دستور ائمه علیهم السلام لازم است و نباید بهانه آورد که دستور امام بر خلاف احکام اولیه است. یعنی آنچه که خدا در این شرایط می خواهد همان است که امام می خواهد ولو حکم واقعی اولی در شریعت چیز دیگری باشد.
موید این معنی این است که سیاق حدیث ناظر به مسائل اعتقادی است (به قرینه ی یعرفوا امامهم.یسالوا و یتفقهوا هم ظاهرا ناظر به همین معرفه الامام است چنانکه در روایات آیه ی نفر نیز لیتفقهوا فی الدین به معرفه الامام تطبیق داده شده است؟)


RE: مدرک اصاله عدم تقیه - مسعود عطار منش - 10-آذر-1397

از بیانات دوستان استفاده کردیم و لکن ذکر چند نکته را در رابطه با بیانات دوستان مفید می دانم :
1-مراد از اصل عدم تقیه اعم است از حمل کلام بر حکم واقعی یا معذور دانستن نسبت به واقع .
2-روایت مذکور ولو در مقان بیان این باشد که باید از امام معصوم علیه السلام تبیعت کرد ولو بر خلاف احکام اولیه سخن بگوید ، بهر حال این مطلب را ثابت می کند که شما مکلفین آنچه را از امام معصوم علیه السلام میشنوید باید عمل کنید و نیاز به این ندارید که حکم واقعی را احراز کنید و این مطلب اسمش ار اصل عدم تقیه نگذارید عملاً ما را به همان کار وادار میکند .
3-حتی اگر عقلاء سیرۀ استنکاری نسبت به اصاله عدم تقیه داشته باشند و لکن این سیره به قدری قوت ندارد که به بیانی روشن تز از امثال این روایت نیاز داشته باشد یعنی با همین مقدار بیان می توان آن را ردع نمود اگر چه عمل علمای ما در طول تاریخ که اصل را بر عدم تقیه می گذاشتند مؤید عدم وجود چنین سیره ای می باشد .


RE: مدرک اصاله عدم تقیه - محمود رفاهی فرد - 14-آذر-1397

عرض بنده این است که با توجه به سیاق حدیث که به نظر می رسد اعتقادی است و با توجه به سیره ی عقلاء که می تواند قرینه ی متصل محسوب شود، حد اقل این معنی در روایت محتمل است که مراد اطلاق عمل به فرمایشات معصومین علیهم السلام ولو احتمال تقیه برود نباشد؛ بلکه مراد این باشد که اگر معصوم واقعا از شما طلب کرد که کاری را بکنید تقیه ای بودن مانع عمل نیست. یعنی مثلا آقای علی بن یقطین که فهمیدی امام از شما می خواهد وضوی تقیه ای بگیری نگو این دستور امام بر خلاف احکام اولیه است و به آن عمل نمی کنم. در حالی که در مواردی که می خواهیم اصل عدم تقیه جاری کنیم اصلا محرز نیست امام از ما واقعا آن مطلب را بخواهند.


RE: مدرک اصاله عدم تقیه - مسعود عطار منش - 21-آذر-1397

(14-آذر-1397, 13:46)محمود رفاهی فرد نوشته: مراد این باشد که اگر معصوم واقعا از شما طلب کرد که کاری را بکنید تقیه ای بودن مانع عمل نیست. یعنی مثلا آقای علی بن یقطین که فهمیدی امام از شما می خواهد وضوی تقیه ای بگیری نگو این دستور امام بر خلاف احکام اولیه است و به آن عمل نمی کنم. در حالی که در مواردی که می خواهیم اصل عدم تقیه جاری کنیم اصلا محرز نیست امام از ما واقعا آن مطلب را بخواهند.

بنده در این کبری با شما موافق هستم که اگر ولو بظهور حال احراز نکنیم که مولا راضی است به حکم بیان شده عمل کنیم این عمل کردن غیر عقلائی است و اگر احراز کنیم که مولا راضی است ولو این روایت هم نباشد مانند علی بن یقطین باید به به ححکم بیان شده عمل کنیم و این امری واضح نزد عقلاست و لکن بنده خیال میکنم نفس همین روایت دال بر این است ما از شما همین را می خواهیم که به احکام بیان شده عمل کنید یعنی در واقع بیان صغرای این کبرایی است که شما می فرمایید .