+- مباحثه، تالار علمی فقاهت (http://mobahathah.ir)
+-- انجمن: بخش رجال (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=29)
+--- انجمن: قواعد رجال (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=30)
+--- موضوع: سؤال: مستثنیات مرحوم ابن ولید (/showthread.php?tid=1182)
مستثنیات مرحوم ابن ولید - مسعود عطار منش - 21-آذر-1397
در رجال نجاشی نقل شده است که مرحوم ابن ولید از کتاب نوادر محمد بن احمد بن یحیی بن عمران الاشعری ، استثنائاتی را ذکر کرده است ؛ عده ای خواستند از این استثناء توثیق افرادی را استفاده کنند که استثناء نشده اند ؛ در این راستا سئوالات و پاسخهای متعددی بیان شده است و لکن سئوالی ذهن بنده را مشغول نموده و هنوز پاسخی برای آن نیافتم و آن این که :
تعبیر نجاشی این است که مرحوم ابن ولید استثناء کرده ما رواه محمد بن احمد بن یحیی عن فلان و فلان و ... یعنی روایتهای محمد بن احمد بن یحیی از این ها را استثنائ کرده نه مستقیماً خود اینها را پس این احتمال مطرح است که اساسا نه خود محمد بن احمدضعفی دارد و نه مروی عنه وی بلکه مشکل مثلا در طریقی است که محمد بن احمد داشته مثلا از طریق وجاده ای بوده که نامعتبر است و ... . شاهد بر این مطلب این است که ظاهرا خود ابن ولید و حتی مرحوم صدوق که در استثنائ تابع ایشان بوده است در چند جا از برخی از همین مستثنیات نقل حدیث می کند و لکن به طریقی غیر از طریق محمد بن احمد بن یحیی پس گویات طریق وی مشکلی داشته است نه خود شخص محمد احمد یا شخص مستثنی .
پاسهی این شبهه چیست ؟
RE: مستثنیات مرحوم ابن ولید - محمود رفاهی فرد - 21-آذر-1397
خود شخص محمد بن احمد که روشن است ضعفی ندارد (ن ک ترجمه ی او در فهرست شیخ و نجاشی)
اما این که منشا این استثنائات، خلل در آن اشخاص بوده یا طریق محمد بن احمد به آن ها شاید بتوان این قرائن را به نفع این که خلل در آن اشخاص بوده بیان کرد:
1- فهم ابن نوح (با توجه به عبارت قد اصاب شیخنا ابو جعفر .. الا در مورد محمد بن عیسی فلا ادری ما رابه فیه لانه کان علی ظاهر العداله و الثقه)
2- فهم شیخ طوسی (ظاهرا عمده ی تضعیفات باب من لم یرو عن واحد عن الائمه علیهم السلام در رجال شیخ برگرفته از استثنائات ابن ولید است)
3- شاید بتوان گفت داب محمد بن احمد مانند داب غالب محدثین این بوده که یا از نسخه ی جاده ای نقل نکنند یا اگر نقل می کنند تصریح کنند. لذا جزء این مستثنیات، این آمده: او یقول وجدت فی کتاب ولم اروه (طبق نقل شیخ و مشابه این در نقل نجاشی هم هست)لذا در بقیه ی موارد، شبهه ی وجاده ای بودن نیست.
و ...
اما این که فرمودید ابن ولید یا شیخ صدوق به طریق غیر محمد بن احمد از این افراد نقل کرده اند منافاتی با ضعیف دانستن این افراد ندارد. ممکن است ابن ولید این افراد را ضعیف بداند و به جهت مطرح بودن کتاب نوادر الحکمه این روایات را استثنا کند ولی با این حال روایاتی را از این افراد نقل کند یا به جهت اطمینان موردی به جهت ضم قرائن یا به جهت این که روایت در مورد آداب و سنن است یا در امور اعتقادی است یا ...
نکته ی جالبی که استاد حسینی شیرازی تذکر دادند این بود که شیخ صدوق در فقیه هیچ روایتی را از یونس بن عبد الرحمن به واسطه ی محمد بن عیسی نقل نکرده اما در غیر فقیه، مکررا از محمد بن عیسی از یونس نقل کرده. معلوم می شود اهتمام ویژه ای در فقیه داشته اند
ضمنا استاد حسینی مقاله ای در مورد استثنائات ابن ولید دارند که چاپ شده و فکر کنم آنجا می فرمایند که مراد از استثناء این است که با روایات این افراد باید با احتیاط تعامل کرد. تبعا این معنی منافاتی با نقل از این افراد ندارد.
RE: مستثنیات مرحوم ابن ولید - مومن - 21-آذر-1397
عبارت نجاشی در این مساله اینگونه است
أبو جعفر كان ثقة في الحديث. إلا أن أصحابنا قالوا: كان يروي عن الضعفاء و يعتمد المراسيل و لا يبالي عمن أخذ و ما عليه في نفسه مطعن في شيء و كان محمد بن الحسن بن الوليد يستثني من رواية محمد بن أحمد بن يحيى ما رواه...تبعه أبو جعفر بن بابويه رحمه الله على ذلك إلا في محمد بن عيسى بن عبيد فلا أدري ما رابه فيه لأنه كان على ظاهر العدالة و الثقة
از مجموع این دو عبارت روشن می شود وجه استثناء عدالت و وثاقت بوده زیرا پس از اینکه او از ضعیف روایت می کند بیان شده ابن ولید از روات او افرادی را استثناء کرده و همینطور چون محمد بن عیسی بن عبید ثقه است ، نجاشی از استثناء ابن ولید تعجب می کند