+- مباحثه، تالار علمی فقاهت (http://mobahathah.ir)
+-- انجمن: بخش اصول (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=17)
+--- انجمن: مباحثات دروس خارج اصول (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=20)
+---- انجمن: اصول استاد شهیدی (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=36)
+---- موضوع: ثمره ی بحث از اصل اولی در متعارضین (/showthread.php?tid=1196)
ثمره ی بحث از اصل اولی در متعارضین - سید رضا حسنی - 29-آذر-1397
ثمره بحث از اصل اولی
بحث از مقتضای اصل اولی دارای ثمره است؛ چون بحث از مقتضای دلیل ثانوی، اختصاص به خبرین مختلفین دارد، در حالی که بحث از مقتضای اصل اولی اختصاص به دو خبر متعارض ندارد، بلکه در مواردی از قبیل بیّنه و فتاوی متعارض هم بحث از تساقط مطلق یا فی الجمله جاری خواهد شد.
البته یکی از اشکالات بحث تقلید این است، اگر به عنوان مثال فتوای مجتهدی بر وجوب تعیینی نماز جمعه و فتوای مجتهد دیگر بر وجوب تخییری نماز جمعه باشد و این دو مجتهد از نظر رتبه مساوی باشند، نوعا حکم کرده اند که بین دو قول جمع خواهد شد مگر اینکه تخییر ثابت شود که فقهائی مانند مرحوم آقای خویی، شهید صدر و از معاصرین آقای وحید گفته اند که دلیل بر تخییر وجود ندارد و اخذ به احوط القولین خواهد شد ولی هیچ کس احتیاط تام را لازم ندانسته است، در حالی که از نظر قاعده اولیه این بحث مطرح است که امکان دارد که هر دو فتوا اشتباه بوده و نماز جمعه واجب تخییری یا تعیینی نباشد، بلکه نماز ظهر واجب تعیینی باشد. مقتضای تساقط هر دو خبر این است که هر دو لاحجت محسوب شوند و احتیاط تام صورت گیرد که جمع بین دو نماز است. البته مرحوم خویی فرموده اند: احتمال این نیست که شارع به این مقدار سخت گیری کرده و احتیاط تام را لازم بداند و الا اقتضای قاعده اولیه احتیاط تام است.
اما در مورد متعارضین بالعرض مقتضای قاعده اولیه تساقط فی الجمله است و لذا دلیلی که غیر معلوم بالاجمال است، حجت خواهد شد.
علاوه بر اینکه بحث از اصل اولی، اختصاص به دو خبر متعارض ندارد، نکته دوم این است که بسیاری از فقهاء در بحث از اصل ثانوی به این نتیجه رسیده اند که ادله، اقتضای تخییر ندارد و چیزی بیش از مقتضای قاعده اولیه را اثبات نمی کند. البته در بحث ادله، رجوع به مرجحات وجود دارد، اما در فرض فقد مرجحات، از نصوص باب تعارض نکته اضافی استفاده نمی شود و باید به اصل اولی رجوع شود و لذا باید در اصل اولی بررسی شود که مقتضای اصل اولی تساقط مطلق یا فی الجمله است.