+- مباحثه، تالار علمی فقاهت (http://mobahathah.ir)
+-- انجمن: بخش اصول (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=17)
+--- انجمن: مباحثات دروس خارج اصول (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=20)
+---- انجمن: اصول استاد شب‌زنده‌دار (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=22)
+---- موضوع: سؤال: آیا علم اجمالی به جنس تکلیف صلاحیت بیانیت دارد؟ (/showthread.php?tid=1311)
آیا علم اجمالی به جنس تکلیف صلاحیت بیانیت دارد؟ - 89207 - 16-بهمن-1397
آیا در موارد دوران بین محذورین که هر دو توصلی هستند و هیچکدام نیز بر دیگری رجحان ندارد برائت عقلیه جاری می شود یا خیر؟
در این مقام دو قول وجود دارد:
قول اول که قول بزرگانی مثل محقق خراسانی«ره» و محقق عراقی«ره» این است که قاعده قبح عقاب بلابیان جاری نیست.
قول دوم قول بزرگانی مثل مرحوم امام، محقق خویی«ره» و محقق تبریزی«ره» است که می گویند قبح عقاب بلابیان در مقام جاری می شود.
دلیل اول بر قول اول: انتفاء موضوع قاعده قبح عقاب بلابیان
اینان گفته اند علم اجمالی به جنس تکلیف صلاحیت برای بیانیت ندارد پس در مواردی که علم به جنس تکلیف وجود دارد در واقع بیانی وجود ندارد تا بخواهد عقاب شود چون نوع تکلیف مشخص نشده است.
جواب به این اشکال همان مطالبی است که در بحث منجزیت علم اجمالی مطرح می شود و آن اینکه لازمه این اشکال این است که علم اجمالی منجز نباشد.
علاوه بر اینکه محقق اصفهانی«ره» در نهایة الدرایة دو مثال را به عنوان منبّه ذکر می کند مبنی بر اینکه اینگونه نیست که علم به جنس تکلیف اثر نداشته باشد؛
مثال اول این است که اگر علم اجمالی داشتیم به اینکه یا امروز، بودن در قم بر من واجب است یا فردا، بودن در قم حرام است در اینصورت علم به نوع تکلیف نیست بلکه فقط علم به جنس تکلیف است ولی به وجدان عقلایی اینگونه نیست که گفته شود علم به جنس تکلیف علم نیست و لازم نیست هیچ کدام از دو طرف شک امتثال شود بلکه به وجدان عقلایی گفته می شود امروز قم باش و فردا قم نباش در اینصورت موافقت قطعیه شده و مخالفت قطعیه نیز نشده است.
مثال دوم این است که اگر کسی علم اجمالی دارد به اینکه امروز واجب است اینجا باشد و هم، واجب است امروز اینجا نباشد یعنی علم به دو حکم متضاد داشته باشد در اینصورت علم به نوع تکلیف است اما موثر نیست و به درد نمی خورد چون قابل امتثال نیست.
این منبّه شاهد بر این است که در ناحیه علم قصوری نیست، بله همانطور که توضیح داده خواهد شد علم شرط کافی در تنجز تکلیف نیست اما شرط لازم تنجز می باشد، در نتیجه اگر شرایط دیگر نیز وجود داشت تکلیف منجز می شود، پس اشکال اول که گفته شود علم به جنس بیانیت ندارد مندفع است.