+- مباحثه، تالار علمی فقاهت (http://mobahathah.ir)
+-- انجمن: بخش اصول (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=17)
+--- انجمن: مطالب علمی (اصولی) (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=28)
+--- موضوع: «روش شناسی» لزوم بازنگری در علم منطق و اثر آن در فقه و اصول (/showthread.php?tid=1417)
لزوم بازنگری در علم منطق و اثر آن در فقه و اصول - tallebelm - 14-فروردين-1398
مکتب تشیع از بدو غیبت امام عصر (عج) همیشه در حال تکاپو و ایفای نقش در ساحات علمی بوده است و از جمله علمی که بسیار مهم و کلیدی در دائره منظومه فکری شیعی میباشد ، قطعا علم منطق است که فقها و علماء ما ، این علم را از مقدمات اجتهاد شمرده اند، مثل مرحوم بجنوردی صاحب قواعد الفقهیه در منتهی الأصول میفرماید : " و من جملة العلوم التي يحتاج إليها- في تحصيل الاجتهاد- هو علم المنطق" یعنی از مقدمات اجتهاد علم منطق است و یا مثل إ شیخ عبدالنبی نجفی اراکی میفرماید که کسی که علم منطق را نمیداند اصلاً مجتهد نیست و میفرماید : " قد ذكرنا في كتابنا درر المنطقية بان من لم يعرف علم المنطق فليس بمجتهد لعدم حصول الاطمئنان باستنباطه لأنه وضع لحفظ الذهن عن الخطاء في الغلط " . ( المعالم الزلفی؛ص112) و همچنین مرحوم سید مرتضی فیروزآبادی در حاشیه کفایه اش (عنایه الاصول؛ج6؛ص190) به اشتراط علم منطق در اجتهاد تصریح میکند .
در این میان مرحوم سید خوئی مطلقا توقف اجتهاد به علم منطق را قبول ندارد و میفرماید : علم منطق اصلا از مبادی اجتهاد نیست .( التنقیح ؛ ج 1 ؛ص25)
به هر حال ، نقش علم منطق در ساحات علم بشری خصوصاً در حوزه ی علوم اسلامی و علی التخصیص در علم فقه و اصول که متکفل بیان حدود الهی است بر کسی پوشیده نیست .
در این نوشتار سعی بر این است که اولا: اشاره به یکی از نکاتی که مستلزم بازنگری علم منطق است ، شود و ثانیا: در آخر یک کتاب منطقی معرفی شود .
از شاخصه های اصلی که علم منطق را متحول میکند و باعث رشد آن علم میشود بها دادن به اصالت وجود و لوازم آن از دیدگاه فلاسفه صدرایی و عرفاء در علم منطق است .
مثل ، اثر اصالت وجود در تعریف اشیاء که در منطق موجود تعریفات ماهوی ارائه میشود و حال آنکه باید تعریفات وجودی باشند و اگر وجودی باشند خیلی از مشکلات حل میشود . مثلا ما برای تعریف فقه هنوز مشکل داریم و وقتی تعریف میکنیم میگوییم فلان چیز کالجنس و فصل هست یا در تعریف طهارت مرحوم شهید میفرماید : استعمال طهور مشروط بالنیه ، بعد طهور را کالجنس قرار میدهد و مشروط بالنیه را کالفصل و حال آنکه ما نظام دقیقی برای تعریف موضوعات علوم اعتباری ندارم و باید از فلسفه صدرا کمک بگیریم .
حضرت استاد آقای سید یدالله یزدان پناه در اینجا مباحث دقیق و خوبی دارند که هر کس طالب است به دروس خارج نهایه ایشان میتوانند رجوع کند .
ویا اینکه مدخلیت کشف در جنس و فصل اشیاء با استفاده از دستگاه عرفانی خیلی مهم است و برای ما راه گشا در تعریفات علوم اعتباری میباشد .
در آخر کتابی را در حوزه علم منطق از نگاشته یکی از عرفای بنام ، معرفی میکنم .
از شاخص ترین این عرفاء که نظریاتش در حوزه های علمیه شیعی بسیار اثرگذار بوده و کتابش (تمهیدالقواعد) تاکنون از متون درسی عرفان در حوزه ها بوده، ابومحمد صائن الدین علی بن محمد ابن ترکه اصفهانی (770-835ه.ق) هست .
کتاب منطقی ایشان به نام " المناهج فی المنطق " دارد که با نگاه مشائی نوشته است ؛ البته نظریات و مبانی منطقی ایشان در این کتاب کاملا منعکس نشده است بلکه باید به دیگر آثار هم مراجعه کرد .
ان شاالله در مواقع بعدی در مورد خلا های منطق که مستلزم بازنگری در علم منطق است را خواهم گفت .
اللهم وفقنا لما تحب و ترضی
مرتضی اسکندری تبریزی