+- مباحثه، تالار علمی فقاهت (http://mobahathah.ir)
+-- انجمن: بخش اصول (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=17)
+--- انجمن: مباحثات دروس خارج اصول (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=20)
+---- انجمن: اصول استاد شهیدی (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=36)
+---- موضوع: بررسی ضعف سندی روایت قطب به دلیل عدم وثاقت ابواالبرکات (/showthread.php?tid=1424)
بررسی ضعف سندی روایت قطب به دلیل عدم وثاقت ابواالبرکات - سید رضا حسنی - 21-فروردين-1398
اشکال شده است که ابوالبرکات که در این روایت آمده است توثیق خاص ندارد.
البته شیخ حرّ عاملی در کتاب تذکره المتبحّرین در مورد ابوالبرکات تعبیر «عالمٌ صالحٌ محدّثٌ» به کار برده است که دلالت بر توثیق او می کند، اما مسأله این است که بین شیخ حرّ عاملی و ابوالبرکات حدود هفتصد سال فاصله بوده است و در نتیجه توثیق صاحب وسائل اجتهادی بوده و اعتبار نخواهد داشت.
پاسخ شهید صدر و مناقشه در آن
شهید صدر در مورد عدم وجود توثیق برای ابوالبرکات فرموده اند: احتمال وجود مقدمات حسّیه برای صاحب وسائل در توثیق ابوالبرکات احتمال عقلائی است؛ چون ممکن است صاحب وسائل به نسخه ای که کتاب ریاض العلماء از عیون اخبار الرضا نقل می کند، سند داشته باشد و در آن نسخه‌ی از عیون اخبار الرضا، تعبیر «حدثنا الامام الزاهد ابوالبرکات الخوزی» ذکر شده است و با توجه به اینکه طریق به ابوالبرکات علی بن عبد الصمد است، ظاهرا این تعبیر توسط علی بن عبدالصمد ذکر شده است.
به نظر ما احتمال ذکر شده در حق صاحب وسائل در حدّی نیست که شهادت ایشان ظهور در حس پیدا کند؛ چون اصاله الحس اصل عقلائی است و ظهور در شهادت حسّی در آن لازم است. از طرف دیگر در مورد صاحب وسائل صرفا احتمال حس وجود دارد و احتمال ضعیف موجب ظهور کلام نمی شود.
استاد شهیدی در جواب می فرمایند: در مورد صاحب وسائل شهادت حسی نبوده است؛ چون در کلام خود ایشان مطرح شده است که نسخه ها با سند حسّی به دست او نرسیده است بلکه در مورد نسخ تصحیح اجتهادی کرده اند. در این خصوص می توان به فائده ۱۲ از خاتمه اشاره کرد که ایشان در بیان قرائن وثاقت تعبیر «من جمله قرائن الوثاقه نصّ العلماء علی مدح شخص و جلالته مع کونه من اصحابنا او عدّه من اصحاب الاصول[۸]» را به کار برده اند، در حالی که به نظر ما این موارد برای توثیق کافی نیست.
به نظر برای توثیق ابوالبرکات یک راه وجود دارد که اگر وثوق ایجاد شود، سند حل خواهد شد، اما اگر وثوق شخصی ایجاد نشود، توثیق ابوالبرکات ممکن نخواهد بود. به نظر ما تنها راه، وثوق به معتبر بودن ابوالبرکات در نزد علماء است و برای منشأ این وثوق می توان به سه مطلب اشاره کرد: الف: اجلاء کتب صدوق را از طریق سید ابوالبرکات به دست آورده اند. به عنوان مثال در عیون اخبار الرضا یا نقل های شیخ راوندی از سید ابوالبرکات نقل صورت گرفته است. ب: تعبیر صاحب وسائل به «عالمٌ صالحٌ محدث» وجود دارد. ج: در کتاب مهج الدعوات ابوالحسن فقیه علی بن عبد الصمد تمیمی در مورد ابوالبرکات تعبیر «حَدَّثَنَا جَمَاعَهٌ مِنْ أَصْحَابِنَا رَحِمَهُمُ اللَّهُ مِنْهُمْ السَّیِّدُ الْعَالِمُ أَبُو الْبَرَکَات» را به کار برده است که تعبیر «عالم» می تواند مؤیدی بر توثیق ابوالبرکات باشد. بنابراین با توجه به نکات ذکر شده، اگروثوق شخصی به جلالت ابوالبرکات ایجاد شود فبها و الا از جهات فنی نمی توان سند این حدیث را تصحیح کرد.
ممکن است برای توثیق ابوالبرکات به توثیق عام شهید ثانی تمسک شود که ایشان مشایخ معروف از زمان کلینی تا زمان خود را ثقه دانسته است. در پاسخ این مطلب گفته می شود : اولاً: توثیق شهید ثانی اجتهادی بوده است. ثانیاً: فرضا اگر مشایخ مشهور از زمان کلینی تا زمان شهید ثانی ثقه باشند، روشن نیست که ابوالبرکات از مشایخ مشهور بوده باشد و صرف وجود نام او در اسانید موجب نمی شود که از مشایخ مشهور بوده باشد.