+- مباحثه، تالار علمی فقاهت (http://mobahathah.ir)
+-- انجمن: بخش اصول (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=17)
+--- انجمن: مباحثات دروس خارج اصول (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=20)
+---- انجمن: اصول استاد شهیدی (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=36)
+---- موضوع: عادل بودن مرتکب صغیره در صورت عدم اصرار (/showthread.php?tid=1514)
عادل بودن مرتکب صغیره در صورت عدم اصرار - مهدی منصوری - 22-مهر-1398
استاد شهیدی مرتکب صغیره را در صورت عدم اصرار عادل می دانند. ایشان به دلالت التزامی برخی از آیات استدلال کرده و این نکته را نیز اضافه می کنند که با توجه به کثرت احکام مترتب بر عدالت نباید عدالت به نحوی باشد که تحقق این احکام دچار اشکال شود.
مشروح کلام ایشان در ذیل ارائه می گردد.
دلالت التزامیه تعدادی از آیات این است که ارتکاب صغائر مخلّ به عدالت نیست. این آیات عبارتند از:
الف: ﴿إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ وَ نُدْخِلْكُمْ مُدْخَلاً كَريما﴾[1] قرآن کریم در این آیه شریفه بیان کرده است که ارتکاب گناهان صغیره به شرط اجتناب از گناهان کبیره موجب محروم شدن از بهشت نخواهد شد.
ب: ﴿وَ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ وَ أَبْقى لِلَّذينَ آمَنُوا وَ عَلى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ وَ الَّذينَ يَجْتَنِبُونَ كَبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ وَ إِذا ما غَضِبُوا هُمْ يَغْفِرُون﴾[2] طبق این آیه مؤمنین اهل بهشت هستند و در ادامه در توصیف مؤمنین اجتناب از کبائر را ذکر کرده است.
ج:﴿يَجْزِيَ الَّذينَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى الَّذينَ يَجْتَنِبُونَ كَبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ إِلاَّ اللَّمَمَ إِنَّ رَبَّكَ واسِعُ الْمَغْفِرَة﴾[3]در این آیه اجتناب کنندگان از کبائر را در عین ارتکاب لمم که همان گناهان صغیره است، جزء محسنین محسوب کرده است.
وقتی عرف در مورد مرتکب صغیره که از کبائر اجتناب می کند، این آیات را ملاحظه می کند که خداوند گناهان او را بخشیده و وارد بهشت کرده و جزای احسن به او می دهد، چنین فردی را فاسق و فاجر نمی داند. لااقل ارتکاز متشرعی ایجاد می شود که از ادله شرطیت عدالت، اجتناب از صغیره فهمیده نمی شود.
انصاف این است که این فرمایش متین است، مخصوصا اینکه شارع برای عدالت احکام متعددی اعم از مستحبات و واجبات جعل کرده است که عبارتند از: الف: پذیرش شهادت دو مرد، چهار زن در صورت عادل بودن. ب: بطلان طلاق بدون دو شاهد عادل. ج: انجام قضاء با شهادت دو شاهد عادل. د: ثبوت هلال در صورت وجود دو شاهد عادل. ه: مشروط بودن نماز جماعت به عدالت امام جماعت در عین ترغیب فراوان شارع نسبت به نماز جماعت. و: استحباب حضور دو شاهد عادل در هنگام عقد نکاح. ز: استحباب حضور دو شاهد در هنگام قرض دادن.
با وجود این مقدار احکام مترتب بر عدالت، نباید شرطی در مقام تطبیق قرار داده شود که تحقق آن بسیار مشکل است. مخصوصا اینکه عرف در برخی از گناهان اغماض می کند، مثل اینکه از باب خجالت به غیبت دیگران گوش می دهد؛ لذا اگر اجتناب از صغایر درعدالت لازم باشد، به صورت اجمال یا تفصیل علم به ارتکاب صغایر بدون اصرار وجود دارد که با وجود کثرت احکامی که عدالت در آن ها لازم دانسته شده است، یا باید مفهوم عدالت آسان باشد و یا اینکه طریق عدالت آسان بوده و حسن ظاهر کافی باشد و لذا این مطالب منشأ می شود که دلالت التزامی ادعاء شده مورد پذیرش واقع شود.
برای مشاهده متن کامل درس ایشان اینجا کلیک کنید.
[1]. سوره نساء، آيه 31.
[2]. سوره شوری، آيه 36 و 37.
[3]. سوره نجم، آيه 31 و32.