+- مباحثه، تالار علمی فقاهت (http://mobahathah.ir)
+-- انجمن: بخش اصول (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=17)
+--- انجمن: مباحثات دروس خارج اصول (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=20)
+---- انجمن: اصول استاد شهیدی (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=36)
+---- موضوع: جایگاه عالم اعتبار عقلائی در حقیقت انشاء (/showthread.php?tid=1717)
جایگاه عالم اعتبار عقلائی در حقیقت انشاء - مهدی منصوری - 14-دي-1398
مشهور فقهاء در مورد حقیقت انشاء بیان کرده اند که حقیقت انشاء ایجاد معنا به وجود انشائی توسط لفظ است. صاحب منتقی الاصول در تبیین کلام مشهور فرموده اند: انشاء طبق نظر مشهور، ایجاد معنا به واسطه لفظ در عالم اعتبار عقلائی است و لذا به عنوان مثال تعبیر «لیت زیداً قائم» ایجاد تمنی به وجود انشائی نمی کند بلکه این تعبیر در عالم اعتبار عقلائی ایجاد تمنی می کند. تعبیر «زوجتک نفسی» هم ایجاد زوجیت در عالم اعتبار عقلائی می کند.
بنابراین انشاء به صورت «کون الشخص بصدد ایجاد المعنی باللفظ فی عالم الاعتبار العقلائی بحیث اذا لم یکن موجودا سابقاً یوجد فعلا» تعریف می شود. طبق این تعریف در صورتی که فردی به صورت مکرر انشاء کند، به صدد ایجاد آن در عالم اعتبار عقلائی است که اگر قبلا موجود شده باشد، انشای او اثری نخواهد داشت و در صورتی که قبلا موجود نشده باشد، با انشاء صورت گرفته موجود می شود. به عبارت دیگر تکرار انشاء به رجای ایجاد آن در عالم اعتبار عقلائی است؛ چون با لفظ، انشاء کننده صرفا ایجاد مقتضی برای وجود معنا در عالم اعتبار عقلائی می کند که چه بسا این اعتبار عقلائی به جهت فقدان شرط یا ابتلاء به مانع، فعلی نشود؛ کما اینکه غاصبی که ملک غیر را بیع می کند، به صدد ایجاد ملکیت عقلائی است و با استفاده از الفاظ بیع، برای اعتبار عقلائی ایجاد مقتضی می کند و این عمل او ممکن است به رجای امضای معامله از سوی مالک باشد و ممکن است اساساً خود را مالک مال فرض کند.
ایشان فرموده اند: مطالب ذکر شده در مورد جملات تمنی، ترجی و استفهام هم مطرح می شود و لذا به عنوان مثال وقتی تعبیر «لیت زیدا قائم» مورد استعمال قرار می گیرد،متکلم به صدد ایجاد تمنی در عالم اعتبار عقلائی است و بعد از این تعبیر عقلاء اعتبار کرده و تعبیر «آرزو کرد» را به کار می برند. [1]
درس خارج اصول، 98.09.23