قسم دیگری از قضا داریم و آن قاضی تشخیص است. توضیح این مطلب چنین است که مثلا در کشورهای غیر اسلامی، قاضی ای در محکمه حکم کند که دختر و پسر به مقدار مساوی ارث می برند. اینجا مراد این نیست که از نظر اسلام این حکم ثابت است بلکه مراد این است که حکم او بر حسب مقرراتی که در آن کشور وجود دارد صورت گرفته است و قضاوت آنها مبتنی بر تشخیص صغریات قوانین خودشان است. به همین جهت قاضی غیر مسلمان مندرج در قاضی مصطلح در کلام فقها نیست چون قضای مصطلح ما این است که صغرای شریعت را بیان می کند در حالی که قاضی غیر مسلمان آن را قبول ندارد؛ این گونه قضاوت ها از موارد افتراء نیست چون استناد به شارع نمی دهد.

در کشور ما این معنا قابل تحقق است. ممکن است خود قاضی نظر فقهی اش چیزی باشدولی طبق موازینی که در قانون وجود دارد حکم دیگری کند. قاضی در این فرض مشکل را با تطبیق بر کبریات قانون حل کرده است و تضمینی به صحت شرعی آن ندارد. اگر قاضی چنین حکمی کند و تصریح کند که حکم من ارتباطی به شارع ندارد و حکم من صرفا بر طبق قانون حکومت است، از جهت افترا و قول بدون علم محذور شرعی وجود ندارد.اگر این قسم قاضی تصحیح شود نیاز به اجتهاد هم نیست و همه قضات حکمشان نافذ است.درس فقه98/10/2