+- مباحثه، تالار علمی فقاهت (http://mobahathah.ir)
+-- انجمن: بخش فقه (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=5)
+--- انجمن: مباحثات دروس خارج فقه (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=9)
+---- انجمن: فقه استاد شهیدی (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=14)
+---- موضوع: دوران بین نماز در دار غصبی بدون شرایط و نماز بیرون از آن با درک یک رکعت (/showthread.php?tid=1867)
دوران بین نماز در دار غصبی بدون شرایط و نماز بیرون از آن با درک یک رکعت - سید رضا حسنی - 11-اسفند-1398
مرحوم سید فرموده اند: اذا دار الامر بین الصلاة حال الخروج من الملکان الغصبی بتمامها فی الوقت او الصلاة بعد الخروج و ادراک رکعة او ازید فالظاهر وجوب الصلاة حال الخروج لان مراعاة الوقت اولی من مراعاة الاستقرار و الاستقبال و الرکوع و السجود الاختیاریین.
استاد در یکی از اشکالاتی که به سید کردند فرمودند:
قاعده من ادرک رکعة من الصلاة فقد ادرک الصلاة، ناظر است به کسی که ادراک کند یک رکعت اختیاریه را. و لذا شما بخواهید در این مکان مغصوب نماز را ادامه بدهید به شکل نماز ایمایی در حال خروج نماز بخوانید این نماز دلیل بر صحت ندارد چون شما مصداق عاجز از رکوع و سجود اختیاری نیستید. اما اگر نماز را قطع کنید بیایید بیرون نماز بخوانید، یک رکعت از نماز را درک کنید در بیرون مکان غصبی به شکل نماز اختیاری مصداق من ادرک رکعة من الصلاة فقد ادرک الصلاة خواهید بود. درست است که قاعده من ادرک تجویز نمی کند تاخیر نماز را تا ضیق وقت اما در مقام تاخیر شما اختیاری نیست ناشی است از اضطرار چون نمی توانید به این نماز با رکوع و سجود ایمایی در حال خروج اکتفاء کنید دلیل بر مشروعیت آن ندارید و لذا شما مشمول قاعده من ادرک خواهید بود. پس ترجیح اینکه شما بیایید رکوع و سجود اختیاری بکنید بیرون مکان مغصوب و لو یک رکعت از نماز را در داخل وقت درک می کنید، به این نکته است که این فرض دلیل بر مشروعیت دارد مطابق با قاعده من ادرک رکعة من الصلاة فقد ادرک الصلاة است. اما اگر بیایید طبق فرمایش صاحب عروه عمل کنید نماز را در حال خروج ادامه بدهید این نماز باید با رکوع و سجود ایمایی باشد و این دلیل بر مشروعیت ندارد و لذا متعین است که شما نماز را در بیرون مکان مغصوب به شکل اختیاری بخوانید و لو به اینکه یک رکعت از نماز را در داخل وقت درک کنید.
این بیان اول است برای اینکه اگر یک رکعت از نماز را در خارج این مکان مغصوب می تواند درک کند باید نماز را رها کند برود بیرون این مکان مغصوب یک رکعت نماز اختیاریه با رکوع و سجود اختیاری را در وقت درک می کند کافی است. که محصل این بیان این بود که ما دلیل بر مشروعیت ایماء به رکوع و سجود در حال خروج نداریم نسبت به این شخصی که مصداق قاعده من ادرک خواهد بود اما اطلاق قاعده من ادرک رکعة من الصلاة فقد ادرک الصلاة شامل او خواهد بود چون ادرک رکعة من الصلاة الاختیاریة و جواز تاخیر این نماز هم تا ضیق وقت بخاطر این است که او مجبور است برای ادراک رکعت اختیاریه صبر کند تا از این مکان خارج بشود و اکتفاء به این رکوع و سجود ایمایی در حال خروج دلیل بر مشروعیت ندارد. این عذر مسوغ تاخیر نماز است تا خروج از این مکان مغصوب و ادراک یک رکعت از نماز اختیاریه در وقت در خارج این مکان.سوال حقیر این است که:
این کلام ایشان با مبنای خود در بحث قاعده ی من أدرک ظاهرا ناسازگار است. چرا که ایشان در بحث قاعده ی من أدرک از بین دو قول زیر قول اول را پذیرفته اند. توضیح اینکه در باب مفاد قاعده ی من أدرک دو قول وجود دارد:
قول اول: اختصاص قاعده به کسی که مشغول به نماز است
قائلین بدین نظریه معتقدند قاعده ی من أدرک تنها در مقام تصحیح نماز کسی است که وارد نماز شده است و بین نماز وقت نماز به پایان می¬رسد. بنابراین نمی¬توان از این قاعده برای وجوب مبادرت به نماز نسبت به کسی که وارد نماز نشده و می داند که اگر شروع کند تنها یک رکعت از نماز را در وقت درک می کند استفاده کرد. شاهد آن نيز موثقه عمار بن موسي است که حضرت تعبير «صلّي» را به کار بردند «فَإِنْ صَلَّى رَكْعَةً مِنَ الْغَدَاةِ ثُمَّ طَلَعَتِ الشَّمْسُ فَلْيتِمَّ وَ قَدْ جَازَتْ صَلَاتُهُ» . در روايت أصبغ بن نباتة نيز لفظ ماضي به صورت من أدرک آمده است:«مَنْ أَدْرَكَ مِنَ الْغَدَاةِ رَكْعَةً قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ فَقَدْ أَدْرَكَ الْغَدَاةَ تَامَّةً.» .روايت در مقام بيان صورتي است که شخص رکعتي از نماز را قبل از طلوع خورشيد درک کرده است و معلوم نيست شامل کسي که مي داند اگر نماز را شروع کند رکعتي از نماز را درک مي کند شود.
بنابراين در جايي که شخص فقط به اندازه ي خواندن يک رکعت از نماز فرصت دارد، عرف وقت نماز را نسبت به او باقي نمي¬داند و قاعده ي من أدرک هم که فقط در مقام تصحيح نماز کسي هستند که شروع به نماز کرده و بعد از خواندن يک رکعت از نماز، وقت آن به پايان مي رسد؛ بنابراين دليلي بر وجوب مبادرت به خواندن نماز در فرض وجود ندارد.
?قول دوم: کلیّت قاعده در باب أوقات نماز
طبق این نظریه قاعده¬ی من أدرک یک قاعده ی کلیّه در باب أوقات نماز است که شارع متعال به وسیله¬ی آن مقداری از وقت را که خارج از محدوده ی وقت نماز است را به حکم داخل وقت قرار داده است. لکن توسعه در وقت به صورت مطلق نیست تا اینکه جواز تاخیر اختیاری نماز را در پی داشته باشد. بنابراین قاعده¬ی مذکور مختص به کسانی که مشغول نماز بوده اند نخواهد بود و می توان از این قاعده وجوب مبادرت به نماز را نسبت به کسی که به اندازه ی یک رکعت نماز تا آخر وقت فرصت دارد استفاده کرد.
امام خمینی به عدم اختصاص قاعده به کسی که نماز را شروع کرده تصریح می کند.
استاد شهیدی در بحث قاعده ی من أدرک در بحث اوقات صلوات، قول اول را پذیرفتند. در حالی که در جلسه ی روز گذشته در مسئله ی مذکور از کلام سید، به قاعده ی من أدرک تمسک کردند. تمسک به قاعده ی من أدرک در مقام لازمه اش قبول کلیت قاعده ی من أدرک است در حالی که ایشان قول اول را قبول کرده بودند.
جواب چیست؟؟ دوستان یاری دهند.