غلو سیاسی و سختگیریهای قمیها نسبت به آن

استاد سید احمد مددی فرمودند: این احتمال هست و شواهدی داریم که یکی از لوازم خطّ غلو این بوده که يك عدّه از آنها تمایلاتی به خطّ شعوبی (تعصبات قبیله ای) و به اصطلاح غلو سیاسی داشتند داشتند و غلوّ سیاسی هم در قم مقبول نیفتاد. مثل سهل بن زیاد را که مرحوم احمد بن محمّد بن عیسی از قم بیرون کرد و در كتاب نجاشی دارد: «شهد علیه أبو جعفر أحمد بن محمّد بن عیسی بالکذب والغلوّ، وأخرجه من قمّ» به نظر ما غلوّ سیاسی است، نه این‌که دروغ بگويد. این شهادت به غلوّ به نظر ما درست بوده و به احتمال قوی سهل بن زیاد که اهل تهران (ری) بوده، دارای غلوّ سیاسی و به احتمال بسیار قوی تمایلات فرقه‌گرایانه (نژادپرستانه و مثلاً شعوبیّت و ضدّ عرب) هم داشته. اين کذب هم کذب غلوّ است، نه این‌که خیال کنیم دروغ می‌گفته؛ چون معنا ندارد که اين شخص کذّاب (دروغگو) باشد و کلینی این همه حدیث از او نقل کند. منظور از کذب غلو هم همان ملازماتی است که داشته و مثلاً یکی از ملازمات اجتماعی خارجی‌اش آن بوده که چون دنبال قضایای سیاسی و تند بودند، روی قضایای علمی ديگر آن دقّت‌های لازم را نداشتند. احتمال دارد سهل بن زیاد که خودش راوی کتب است (مثلاً کتاب‌های بشّار، حسن بن علی زیتونی و کتاب‌های زیاد دیگری را نقل کرده) و از امام (ع) چیزی نشنیده، در این نقل‌ها دقیق نبوده. ما این را در اصطلاح «کذب غلوّی» می‌گوييم، نه این‌که کذب واقعی باشد. در این ریزه‌کاری‌هایی که الآن در میان ما متعارف است (که مثلاً در متن «فا» باشد یا «واو»، «لأنّ» باشد یا «فإنّ») خیلی دقّت نمی‌کند، وگرنه اصلاً معقول نیست که شخصی کذّاب باشد و شهد علیه أحمد بن محمّد و باز کلینی صدها حدیث از او نقل کند. نکته همان است که اساس آن غلوّ سیاسی است و غلوّ سیاسی فی نفسه مشکل نبوده. شاید مثلاً تندرو بودند.