+- مباحثه، تالار علمی فقاهت (http://mobahathah.ir)
+-- انجمن: بخش رجال (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=29)
+--- انجمن: بررسی راویان (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=31)
+--- موضوع: جعفر بن سماعه یا جعفر بن محمد بن سماعه (/showthread.php?tid=2154)
جعفر بن سماعه یا جعفر بن محمد بن سماعه - محمود رفاهی فرد - 9-مهر-1399
در اسناد بسیاری، حسن بن محمد بن سماعه، از جعفر بن سماعه روایت کرده است. عنوان جعفر بن سماعه در رجال شیخ وارد شده بدون توثیق ولی چنین عنوانی در رجال نجاشی نیامده، بلکه عنوان جعفر بن محمد بن سماعه به عنوان برادر حسن بن محمد بن سماعه ذکر شده و توثیق هم شده است.استاد سید محمد جواد شبیری در درس فقه(از جلسه ی 99/6/29 به بعد) به بحث درباره ی هویت این راوی و وثاقت او پرداختند.
برخی به جهت این که در اسناد (تقریبا او تحقیقا) تنها عنوان جعفر بن سماعه به کار رفته، نجاشی را در برادر دانستن جعفر بن سماعه نسبت به حسن بن محمد بن سماعه تخطئه کرده اند. استاد فرمودند که این امر، شاهد کافی برای تخطئه ی نجاشی نیست و در موارد متعددی می بینیم که برخی راویان، به طور متعارف به جد نسبت داده می شده اند و به ندرت نسب کامل آنان در اسناد ذکر شده است. اما نکته ی قابل توجه این است که چه جعفر، عموی حسن باشد و چه برادر او، چرا در اسناد، تعبیر حسن بن محمد بن سماعه عن عمه یا عن اخیه جعفر به کار نرفته است؟
استاد بر اساس شاهدی که مرحوم آقای خوئی نیز به آن توجه داشته اند، این وجه را قریب به ذهن می دانستند که جعفر، برادر حسن بوده، اما مادر او، غیر از مادر حسن بوده است. احتمالا محمد بن سماعه، از زوجه ی اولش، صاحب جعفر شده و پس از فوت یا جدایی زوجه ی اول، از زوجه ی دوم، صاحب حسن شده و احتمالا جعفر، نزد جدش سماعه بزرگ شده و لذا به جدش شناخته می شده و برادری او با حسن، مورد توجه نبوده. در روایتی، جعفر، حسن را با تعبیر "یا بُنیّ" خطاب می کند که حاکی از اختلاف سنی زیاد این دو است.
به هر حال، کلام مرحوم نجاشی در معرفی نسب جعفر، چه صحیح باشد و چه خطا، به نظر می رسد که توثیق ایشان ناظر به همان صاحب کتابی است که حسن بن محمد بن سماعه از او نقل می کند و لذا، فارغ از این که هویت جعفر بن سماعه در اسناد، چیست، می توان او را به توثیق نجاشی ثقه دانست.