نقل قول:تفاوت معقولات ثانيه اصولى با منطقى و فلسفى:

وجه اختلاف معقول ثانى اصولى با معقول ثانى منطقى اين است كه ثانويت معقول دوم اصولى به لحاظ نگاه دوم است نه به لحاظ معقوليت دوم؛
زيرا معقول اول اصولى، همان معناى جزئى حرفى ذهنى است كه با معناى جزئى حرفى خارجى متحد است. و لهذا از ديدگاه منطقى، معقول اول به شمار نمى‌آيد- چون معقول اول منطقى كلى است- لكن از ديدگاه اصولى كه مقصودش از معقول اول، لحاظ اول يا نگاه اول است معقول اول به شمار مى‌آيد. معقول ثانى اصولى بدين معنى، با نوعى از آنچه منطقيان آن را معقول ثانى مى‌شمرند مطابقت دارد، و آن معقولى است كه نظير جزئيت باشد. جزئيت را منطقيان معقول ثانى منطقى مى‌شمرند
لكن نه به معناى آنكه معقول اولى قبل از آن باشد نظير مفهوم كليت كه مسبوق به معقول اولى نظير مفهوم «انسان» است.
جزئيت نظير ظرفيت است كه معقول ثانى اصولى است و ثانويت در هر دو مورد، به معناى ثانويت در لحاظ است نه ثانويت در تعقّل- كه ملاك معقول ثانى منطقى است- چنانكه در مفهوم «كلى» است.
خلاصه آنكه ملاك ثانويت در معقول ثانى اصولى، ثانويت در نگاه و لحاظ است نه ثانويت در تعقل به معناى مسبوقيت به معناى معقول اول چنانكه در معقول ثانى منطقى است.

https://lib.eshia.ir/12159/2/87

 اصول فقه نوين نویسنده : اراکی، محسن جلد : 2  صفحه : 87