+- مباحثه، تالار علمی فقاهت (http://mobahathah.ir)
+-- انجمن: بخش اصول (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=17)
+--- انجمن: مباحثات دروس خارج اصول (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=20)
+---- انجمن: اصول استاد سیدمحمدجواد شبیری (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=25)
+---- موضوع: نکته علمی: تفاوت قدرت شرعیه و قدرت عقلیه (/showthread.php?tid=232)
تفاوت قدرت شرعیه و قدرت عقلیه - شاهرود شهر معلمان دین و اخلاق - 9-خرداد-1392
به عنوان مقدمه باید گفت: واجب مشروط به قدرت شرعیه (تکلیفی که در لسان شرع مشروط به قدرت شده است) سه معنا دارد:
الف) به معنای قدرت تکوینی. مثلا شارع میفرماید: اگر قدرت داشتی انقاذ غریق کن. این قدرت همان قدرت عقلی است که فعلیت تمام خطابات شارع عقلا متوقف بر آن است.
ب) به معنای عدم امتثال تکلیف دیگر. مثلا میفرماید: اگر قدرت داشتی نماز بخوان. و از سوی دیگر میفرماید أنقذ الغریق. در جایی که مکلف در حالت تزاحم گرفتار میشود و نمیتواند هر دو را امتثال کند، تکلیف به نماز فعلی نمیشود زیرا مقید به قدرت شرعی است. و در صورتی تکلیف به نماز فعلی است که انقاذ غریق نکند.
این همان مبنای «ترتّب» در علم اصول است.
ج) به معنای عدم فعلیت تکلیف دیگر. در همان مثال فوق تکلیف به نماز هرگز در فرض تزاحم فعلی نمیشود. خواه انقاذ غریق کند یا نکند.
در واجبات مشروط به قدرت شرعیه در فرض عدم قدرت، خطاب مولی در حق عاجز فعلی نیست لکن ملاک و مصلحت همواره موجود است. مثلا مولا به عبد خود میگوید فرزندم را از غرق شدن نجات بده. در حال عجز عبد این خطاب در حق او فعلیت ندارد اما ملاک و احتیاج مولی برقرار است.
بر خلاف واجبات مشروط به قدرت شرعیه به معنای دوم و سوم. در فرض امتثال امر مولی به انقاذ غریق نه تنها خطاب «صلّ» در حق مکلف فعلیت ندارد بلکه اصلا نماز ملاک ندارد. یا اگر قائل به مبنای ترتّب نباشیم معنای سوم از معانی فوق را میپذیریم و میگوییم با فعلیت خطاب أنقذ الغریق، خطاب صلّ در فرض تزاحم فعلی نیست و ملاک ندارد خواه انقاذ کنید یا نکنید.