(24-آذر-1400, 17:56)منتقى الأصول، ج‏4، ص: 346.... و لكن يمكن ان يستظهر من الآية الشريفة بملاحظة الصدر و الذيل معنى آخر، و هو: أن اللَّه سبحانه و تعالى أمر أولا بالركوع و السجود و عبادته و فعل الخير، ثم أمر بالمجاهدة في امتثال هذه الأحكام و عدم التواني فيها و إتيانه على أصوله، فان ما جعله اللّه سبحانه ليس بحرجي، بل شريعة سهلة سمحة و هي ملة إبراهيم. فلا نظر في الآية الكريمة إلى نفي الحكم الثابت بمقتضى دليله إذا كان مستلزما للحرج، بل نظرها إلى بيان ان دين اللّه سبحانه المجعول فعلا واسع سهل ليس بحرجي، في قبال بعض الأديان السابقة التي كانت تتضمن الأحكام الشاقة التي يعسر تحملها.إذن فلا دلالة لها على المدعي.....فلا أقل من إجمالها و عدم ظهورها في أحد الاحتمالين، و معه لا ظهور للآية الكريمة في المدعى. فتدبر جيدا.(( اذا جاء الاحتمال بطل الاستدلال)) نوشته: ...
مرحوم روحانی در منتقی الاصول قاعده لا حرج را به صورت کلی منکر شده اند یعنی حکم شرعی در موارد حرج، رفع نمی شود مگر به حد اضطرار برسد.

اما در آیات قرآن
آیات ذیل تیمم و صوم که در آن آمده (لا یرید بکم العسر) به معنای این است که خدا نمی خواسته شما را به سختی وادار کند بلکه غرض اصلی الهی چیز دیگری بوده(ولکن لیطهرکم... یا لتکمل العده...) زیرا در این آیات حتی با وجود مریضی،  خداوند دست از تکلیف برنداشته که این کار در ذهن مردم شائبه سختگیر بودن خدا داشته و در این آیات نفی آن شده است
همینطور آیه (جاهدوا فی الله حق جهاده...ما جعل علیکم فی الدین من حرج) نیز به جهت اینکه ذیل امر به جهاد آمده نیز همینگونه تفسیر می شود یا اینکه نظر به مجموعه احکام بوده...

استاد در نقد آقای روحانی فرمودند:
بیان ایشان در آیه وضو صحیح است.
اما
در آیه صوم این اشکال وارد نیست؛ زیرا در آیه آمده است:
وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ ۗ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ
در این آیه عدم وجوب روزه برای مریض تعلیل به نفی حرج و وجوب روزه در ایام اخر تعلیل به تکمیل عده شده است.

در آیه (جَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ ۚ هُوَ اجْتَبَاكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ)
مراد از جاهدوا... جنگ نیست بلکه تلاش در راه خدا است والا تذییل به نفی حرج در ذیل امر به جنگ، اصلا عرفی نیست...
بنابر این دلالت این آیه نیز بر نفی حرج به صورت مطلق اشکالی ندارد.
درس خارج فقه ۱۴۰۰/۹/۲۳