بررسی معنای «فتدبّر» - نسخه قابل چاپ +- مباحثه، تالار علمی فقاهت (http://mobahathah.ir) +-- انجمن: بخش فقه (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=5) +--- انجمن: مطالب علمی (فقهی) (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=27) +--- موضوع: بررسی معنای «فتدبّر» (/showthread.php?tid=270)

بررسی معنای «فتدبّر» - سید حسین منافی - 20-مهر-1392 اوّلین بار در کلام إبن ادریس (م.598) در سرائر یافت می شود. او در این کتاب می نویسد: «و الذّباحة یجب فیها التّسمیة فلأجل ذلک لم یصحّ منها هذا آخر کلامه رحمه الله فتدبّره و اعتبره . » البتّه ایشان این تعبیر را در مورد تفکّر در کلامی که از شخص دیگر نقل کرد، به کار برده است. بعد از ایشان، فاضل مقداد (م.826) در «التّنقیح الرائع» از این تعبیر استفاده کرد . و بعد در کلام شهید ثانی به وفور یافت شد . و بعد در کلام فاضل قطیفی(م.945) در «السّراج الوهّاج» یافت شد. امّا تعبیر «فلیتدبّر» اوّلین بار در کلام فاضل أسترابادی (م.1028) در کتاب «آیات الأحکام» به چشم می خورد. او در این کتاب می نویسد: « و هذا أیضاً أنسب ببقیّة الآیة خصوصاً علی إرادة ماء المطر کما هو الظّاهر و صرّح به عامّة المفسّرین فلیتدبّر. » هم چنین همزمان با ایشان این تعبیر در کلمات أبو جعفر عاملی (م.1030) در «إستقصاء الإعتبار فی شرح الإستبصار» دیده می شود. او در این کتاب می نویسد: « و أنتَ خبیرٌ إذا تأمّلتَ الرّوایتین بقیام إحتمال المغایرة لِما قاله داود فی هذه الروایة مع احتمالٍ آخر فلیتدبّر. » امّا راجع به معنا و موارد استعمال آن، باید گفت که ظهور این واژه در دقّت مطلب است، نه إشکال داشتن که این مطلب قرائتی دارد که به یک نمونه اشاره می شود: شهید ثانی در روض الجنان می فرماید: «فتدبّره فإنّه دقیقٌ. » هم چنین مرحوم لاری در «التعلیقة علی ریاض المسائل» این واژه را به معنای دفع إشکالی که ممکن است نسبت به مطلب به ذهن می آید می داند و می نویسد : « و أمّا وجه الأمر بالتدبّر فإشارةٌ إلی دفع ما قد یقال: مِن عدم الفرق بین الشّرطین الأوّلین و الأخیرین و وضوح الفرق بینهما فی البین. »