+- مباحثه، تالار علمی فقاهت (http://mobahathah.ir)
+-- انجمن: بخش اصول (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=17)
+--- انجمن: مباحثات دروس خارج اصول (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=20)
+---- انجمن: اصول استاد لاریجانی (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=57)
+---- موضوع: اشکال به غایت بودن احضار معانی در ذهن مخاطب برای وضع (/showthread.php?tid=2827)
اشکال به غایت بودن احضار معانی در ذهن مخاطب برای وضع - محمد خداپرست - 20-بهمن-1401
محقق اصفهانی وضع برای خارج را ممتنع می‌داند؛ زیرا وضع برای احضار معانی در ذهن مخاطب است و خارج قابل احضار نیست. این مطلب را ایشان مکرر در اصول و فقه مطرح کرده است و تابعین ایشان هم مانند صاحب منتقی در بحث حاضر و در جاهای دیگر و عده‌ای دیگر از اصولیان این مطلب را قبول کرده‌اند. شاید کسانی که تصریح نکرده‌اند نیزبه همین دلیل عدم معقولیّت وضع برای خارج راقبول دارند.
به نظر اینکه غایت وضع احضار معنا باشد صحیح نیست؛زیرا اولا پذیرش قسم اول از اقسام وضع دارای اشکال خواهد بود؛زیرا وضع خاص و موضوع له خاص این است که ملحوظ عند الوضع خاص باشد و موضوع له هم خاص باشد و اگر خاص عبارت‌است از آن فرد خارجی ـ با لحاظ خصوصیات یا به دون لحاظ خصوصیات ـ در این‌صورت، اگر وضع برای خارج است، قابل احضار در ذهن مخاطب نیست.
نقد: اگر به لحاظ فلسفی برای فرد دو وجود پذیرفته شود، این اشکال پاسخ داده میشود.
توضیح : همانطور که در اسماء جنس، جنس یا ماهیت و طبیعت، دو وجود خارجی و ذهنی دارد،اگر در مورد فرد هنگام اشاره به فرد خارجی، مقصودمان وجود محصص نباشد، بلکه به ذات آن اشاره شود که جامع بین وجود ذهنی و عینی آن است و برای آن جامع، لفظ وضع شود، در این‌صورت ثبوتا معقول خواهد بود.
ثانیا اصل این که غایت وضع احضار معنا باشد، دلیل ندارد و تبیین بهتر و معقول تر این است که غایت وضع، اشاره به اشیاء- مفاهیم خاص یا مفاهیم عام -است؛ملا در قضیۀ «زید قائم» چرا وضع باید غایت آن احضار الفاظ در ذهن مخاطب باشد بلکه مراد متکلم از استعمال «زید» اشاره به شیئ است وهکذا در اسماء جنس که غایت اشاره به آن ذات است. این ذات به نحو آشکارتر و روشن‌تر در صور نوعیه مثل انسان؛ و مشتقات و نیز معانی و معقولات ثانی فلسفی هم قابل حل است. البته در معقولات اولی راحت‌تر است.
در اسماء خاص که بسیار روشن است و اساسا غایت وضع این است. البته به دنبال آن، احضار در ذهن مخاطب نیز هست ولی وضع برای این غایت نیست تا اشکال شود که اگر وضع برای خارج باشد قابل احضار نیست. در ذهن مخاطب هر چه احضار بشود، کار متکلم، اشاره به این موضوع است. می‌خواهد اشاره بکند به یک شخصی در خارج و وضع را برای این کار انجام می‌دهد.
درس خارج اصول آیت‌الله آملی لاریجانی (حفظه الله) دوره موجز ج۱۱،۱۱بهمن ۱۴۰۱