+- مباحثه، تالار علمی فقاهت (http://mobahathah.ir)
+-- انجمن: بخش فقه (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=5)
+--- انجمن: مباحثات دروس خارج فقه (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=9)
+---- انجمن: فقه استاد سیدمحمدجواد شبیری (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=51)
+---- موضوع: مراد از شکاک بودن سائل و ارتباط آن با تقیه (/showthread.php?tid=3066)
مراد از شکاک بودن سائل و ارتباط آن با تقیه - سید محمد نظام آبادی - 25-مهر-1402
بسم الله الرحمن الرحیم.
در مسئله ی تقیه ای بودن یک روایت آنچه در بعضی از روایات عنوان شده است این است که شکاک بودن و شاک بودن سائل باعث گردیده است که امام علیه السلام در جواب سائل تقیه کند. «عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنِ الْقُنُوتِ فَقَالَ فِيمَا يُجْهَرُ فِيهِ بِالْقِرَاءَةِ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ إِنِّي سَأَلْتُ أَبَاكَ عَنْ ذَلِكَ فَقَالَ فِي الْخَمْسِ كُلِّهَا فَقَالَ رَحِمَ اللَّهُ أَبِي إِنَّ أَصْحَابَ أَبِي أَتَوْهُ فَسَأَلُوهُ فَأَخْبَرَهُمْ بِالْحَقِّ ثُمَّ أَتَوْنِي شُكَّاكاً فَأَفْتَيْتُهُمْ بِالتَّقِيَّةِ.»
کافی، جلد ۳، صفحۀ ۳۳۹، رقم ۳.
عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام مَتَى أُصَلِّي رَكْعَتَيِ الْفَجْرِ قَالَ فَقَالَ لِي بَعْدَ طُلُوعِ الْفَجْرِ قُلْتُ لَهُ إِنَّ أَبَا جَعْفَرٍ ع أَمَرَنِي أَنْ أُصَلِّيَهُمَا قَبْلَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَقَالَ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ إِنَّ الشِّيعَةَ أَتَوْا أَبِي مُسْتَرْشِدِينَ فَأَفْتَاهُمْ بِمُرِّ الْحَقِّ وَ أَتَوْنِي شُكَّاكاً فَأَفْتَيْتُهُمْ بِالتَّقِيَّةِ.»
این دیگر تقریبا هست، این تهذیب، جلد ۲، صفحۀ ۱۳۵، رقم ۵۲۶.
سوالی که مطرح است این است که چه ارتباطی بین شکاک بودن و تقیه بودن مقام وجود دارد؟
استاد در جواب به این سوال شکاک را به کسی که از حالت روانی تزلزل دارد معنا نمودند. یعنی کسی است که روانی ثابت و محکم و استوار و قابل تکیه ندارد که بتوان به او مطلبی را گفت و او نیز پیش خود نگه دارد و به کس دیگری نگوید. بر خلاف مسترشیدین که مطلب را میگرفتند و پیش خود نگه میداشتند.
حال اگر به چنین فردی که شکاک است مطلبی گفته شود ممکن است با بیان نا بجای آن مطلب حقه که از امام علیه السلام شنیده است منجر به ضرر به خود و سایر مومنین و خود امام علیه السلام گردد لذا امام از این افراد تقیه می نمودند.
این شکاک بودن نیز همان گونه که در هر دو روایت مطرح است مربوط به زمان امام صادق است و الا در عصر امام باقر اصحاب و شیعیان آن حضرت به لحاظ استواری در حفظ مطالب و استفاده ی بجای از مطالب پیش قدم بودند تا جایی که امام صادق فرمودند اصحاب ابی خیر من اصحابی. نکته ی این مطلب هم پنهانی بودن فضای زمان امام باقر بر خلاف زمان امام صادق است لذا افراد در آن عصر عادت کرده بودند که مطالب را حفظ نمایند و رازدار باشند.