+- مباحثه، تالار علمی فقاهت (http://mobahathah.ir)
+-- انجمن: بخش اصول (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=17)
+--- انجمن: مباحثات دروس خارج اصول (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=20)
+---- انجمن: اصول استاد گنجی (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=23)
+---- موضوع: نقد ادعای آیت الله زنجانی بر انسدادی بودن شیخ انصاری (/showthread.php?tid=53)
نقد ادعای آیت الله زنجانی بر انسدادی بودن شیخ انصاری - اشکذری - 30-آذر-1391
نقد ادعای انسدادی بودن شیخ انصاری
حضرت آیت الله زنجانی در موارد متعددی به انسدادی بودن شیخ انصاری تصریح نموده و ادله ای را بر آن اقامه کرده اند. در این مختصر پس از بیان سخنان ایشان به نقد آن می پردازیم.
آیت الله زنجانی دامت برکاته: شیخ انصاری انسدادی است.
ما قبلًا در مباحث گذشته گفته‌ايم كه بعيد نيست شيخ انصارى نيز قائل به انسداد باشد و چون مسأله خيلى معركۀ آرا بوده است شيخ نخواسته نظر خود را به تصريح بيان كند و از لابلاى كلماتش اين نظر وى قابل استشمام است زيرا شيخ در بحث از حجيت خبر واحد، خبر اطمينانى را حجت مى‌داند و اخبار اطمينانى حجم كمى از كل اخبار آحاد است و قطعاً نمى‌تواند علم اجمالى كبير در مورد تكاليف را منحل نمايد و از طرف ديگر در بحث انسداد مى‌فرمايد آنچه مهم است اين است كه ببينيم آيا ادلۀ معتبر موجود (از جمله خبر اطمينانى براى انحلال اين علم اجمالى كفايت مى‌كند يا نه؟ و نظر خود را بيان نمى‌كند كه آيا ايشان كافى مى‌داند يا نه؟ لذا در مجموع مى‌توان گرايش شيخ به انسداد را فهميد.(كتاب نكاح (زنجانى)، ج4، ص: 1160)
مرحوم شيخ انصارى در مورد بطلان معاملات صبى نخست حديث رفع قلم را مطرح ساخته و استدلال به آن را ناتمام مى‌داند، سپس به اجماع محكى كه شهرت عظيمه مؤيد آن است استناد ورزيده و درباره وجود و عدم وجود اجماع بحث بسيار كرده و در نهايت اين اشكال را مطرح كرده كه از كلام بسيارى از فقهاء بر مى‌آيد كه اجماع در مسأله تحقّق نيافته (: نعم لقائل ان يقول انّ ما عرفت من المحقق و العلامة و ولده و القاضى و غيرهم خصوصاً المحقق الثانى ... يدل على عدم تحقّق الاجماع) با اين حال مى‌افزايد: و كيف كان فالعمل على المشهور، و يمكن ان يستأنس له ايضاً بما ورد فى الاخبار المستفيضة ...
از اين عبارت بر مى‌آيد كه ايشان شهرت را به عنوان دليل تام مى‌داند و اخبار مستفيضه را به عنوان دليل ديگر مسأله مطرح مى‌سازد، حال اين اشكال مطرح مى‌گردد كه شيخ انصارى كه در رسائل به گونه مفصّل حجّيت شهرت را ابطال ساخته، چگونه در اينجا به شهرت استناد ورزيده است ...
در پاسخ اشكال به طور اجمال مى‌گوييم كه شيخ طوسى، شهرت را از باب ظن خاص معتبر نمى‌داند ولى ايشان چون به تماميت ادله انسداد متمايل است، شهرت را از اين باب حجّت مى‌داند.
در توضيح اين پاسخ مى‌گوييم كه يكى از مسائل مورد اختلاف شديد و معركه آراء در زمان شيخ انصارى مسأله انسداد و تماميت و عدم تماميت دليل انسداد بوده است، بسيارى از علماء مسلّم پنداشته‌اند كه شيخ انصارى قائل به انفتاح باب علم است و دليل انسداد را ناتمام مى‌داند، ولى به نظر ما شيخ انصارى به دليل انسداد معتقد است.
براى اثبات اين نكته بايد در مطالب شيخ انصارى در باب انسداد دقت بيشترى صورت گيرد ... لذا براى عمل بر طبق شهرت محملى به جز دليل انسداد به نظر نمى‌رسد، به نظر ما نيز دليل انسداد بى‌وجه نيست، تفصيل كلام در اين زمينه را به زمانى ديگر وامى‌نهيم.
نقد دیدگاه مزبور توسط استاد گنجی
این استدلال از دو مقدمه به ضمیمه مویداتی شکل گرفته است. هر یک را جداگانه بررسی خواهیم نمود. و سپس شواهدی بر انفتاحی بودن شیخ اقامه خواهیم کرد.
بررسی مقدمات:
مقدمه اولی: شیخ تنها اخبار مفید اطمینان و وثوق را حجت دانسته است.
این سخن درستی است چرا که شیخ در فرائد بدان تصریح نموده است.
مقدمه دوم: شیخ اخبار مفید اطمینان را در زمان فعلی نادر دانسته است.
این اسناد نادرستی است. زیرا شیخ چنین ادعایی نکرده است. بلکه به خلاف آن تصریح نموده است. در جایی فرموده است:
« و ذلك لأن حصول الظن الاطمئناني في الأخبار و غيرها غير عزيز أما في غيرها فلأنه كثيرا ما يحصل الاطمئنان من الشهرة و الإجماع المنقول و الاستقراء و الأولوية و أما الأخبار فلأن الظن المبحوث عنه في هذا المقام هو الظن بصدور المتن و هو يحصل غالبا من خبر من يوثق بصدقه و لو في خصوص الرواية و إن لم يكن إماميا أو ثقة على الإطلاق إذ ربما يتسامح في غير الروايات بما لا يتسامح فيها.»
« و بالجملة فدعوى كثرة الظنون الاطمئنانية في الأخبار و غيرها من الأمارات بحيث لا يحتاج إلى ما دونها و لا يلزم من الرجوع في الموارد الخالية عنها إلى الاحتياط محذور و إن كان هناك ظنون لا تبلغ مرتبة الاطمئنان قريبة جدا إلا أنه يحتاج إلى مزيد تتبع في الروايات و أحوال الرواة و فتاوى العلماء.
و كيف كان فلا أرى الظن الاطمئناني الحاصل من الأخبار و غيرها من الأمارات أقل عددا من الأخبار المصححة بعدلين بل لعل هذا أكثر.»
اما اینکه در جایی فرموده: « لا ريب فى ندرة هذا القسم [اى الخبر المفيد للاطمينان الفعلى بالصدور الّذى كان كثيراً فى الزمان السابق لكثرة القرائن] فى هذا الزمان» در حقیقت رای نهایی و مورد قبول شیخ نیست بلکه صرفا در پاسخ به یک اشکال مطرح کرده است آن هم پس از «سلمنا » و چشم گوشی از پاسخ اصلی. بدین ترتیب پس از تصریح شیخ به وجود ظنون اطمینانی جایی برای استناد به چنین تعبیری با این خصوصیات نمی ماند.
بررسی ضمائم:
ضمیمه اولی: اینکه شیخ در مقدمات نسداد به صراحت سخن نگفته و آن را معلق به وجدان مقدار وافی دانسته است.
پس از اثبات انفتاحی بودن شیخ، دیگر جایی برای این استناد نیست. در حقیقت این تصریح، تعلیق مزبور را از بین می برد.
ضمیمه ثانیه: اخذ به شهرت در فقه با انکار حجیت در اصول
از نقل های بالا روشن شد که شیخ مفاد بسیاری از شهرات و اجماعات را اطمینانی می دانسته است.
شواهد انفتاحی بودن شیخ
1. شیخ در جمع میان اخبار در فقه از مرجحات استفاده کرده و در ابواب مختلف فقه مشی یک انفتاحی را پیش گرفته است.
2. شیخ در مباحث انسداد پذیرش مقدمات انسداد را مقتضی احتیاط دانسته است. آنجا که می فرماید:
« و إما في موارد عدمه و هو الشك فلا يجوز العمل إلا بالاحتياط الكلي الحاصل من احتمال كون الواقعة من موارد التكليف المعلومة إجمالا و إن كان لا يقتضيه نفس المسألة كما إذا شك في حرمة عصير التمر أو وجوب الاستقبال بالمحتضر بل العمل على هذا الوجه تبعيض في الاحتياط و طرحه في بعض الموارد دفعا للحرج ثم يعين العقل للطرح البعض الذي يكون وجود التكليف فيها احتمالا ضعيفا في الغاية. »
RE: نقد ادعای آیت الله زنجانی بر انسدادی بودن شیخ انصاری - اشکذری - 29-بهمن-1391
بر اساس آخرین شنیده ها حضرت ایت الله زنجانی در این اسنادشان به شیخ مردد شده اند [که ظاهرا در اثر ارائه این مطالب (البته نه به طور مستوفی) بوده است]. از دوستانی که از درس معظم له استفاده می کنند درخواست پیگیری این مطلب را دارم.
با ثبت نتیجه ما را نیز مطلع سازید.
RE: نقد ادعای آیت الله زنجانی بر انسدادی بودن شیخ انصاری - جعفری - 10-اسفند-1391
(29-بهمن-1391, 18:46)اشکذری نوشته: بر اساس آخرین شنیده ها حضرت ایت الله زنجانی در این اسنادشان به شیخ مردد شده اند [که ظاهرا در اثر ارائه این مطالب (البته نه به طور مستوفی) بوده است].حدودا پنج سال پیش، جناب استاد سید باقر موسوی فرمودند: من مطالبی را خدمت حضرت آیت الله زنجانی ارائه کردم که در نتیجه ایشان در انسدادی بودن شیخ ره تردید کردند. ( تردید و نه یقین به عدم)