اختلاف نسخه: نسخه شناسی و تاثیر آن در اجتهاد - نسخه قابل چاپ +- مباحثه، تالار علمی فقاهت (http://mobahathah.ir) +-- انجمن: بخش فقه (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=5) +--- انجمن: مطالب علمی (فقهی) (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=27) +--- موضوع: اختلاف نسخه: نسخه شناسی و تاثیر آن در اجتهاد (/showthread.php?tid=763) |
نسخه شناسی و تاثیر آن در اجتهاد - 82036 - 5-آبان-1395 آیتالله بروجردی یکی از فقهای متبحر در این علم بود. یکی از محققین در این زمینه میگوید: از نظر مرحوم بروجردی، فتوا دادن طبق مضمون مثلاً تنها یک روایت صحیح، نشانه نداشتن تتبع کافی در کتابها و عدم تضلع در مقابله کتابها و نسخههاست. تفاوت نسخه، هم در متن و هم در سند روایات، مشکلات جدی ایجاد میکند و بایستی به طور اساسی مورد بررسی و معالجه قرار گیرد. ازجمله تلاشهای مرحوم بروجردی برای تحقیق سند و متن حدیث، تحقیق نسخههاست. وی در موارد زیادی در کتبی که تحت تحقیق وی - برای مثال ترتیب اسانید - بودند، به وجود اختلاف نسخه توجه میکند و با مقابله میان نسخهها و مقابله میان آنچه به نظرش صواب میرسد، در معالجه میکوشد. وی اختلافات را در حاشیه تذکر میدهد. گاهی نیز خواننده را به پژوهش و تحقیق دعوت میکند. روش وی در مقابله نسخهها، این گونه است که به نسخه ممتازی که به مصحح بودن آن تصریح میکند، ملتزم میشود. آن گاه آنچه از تصحیف و خطا در آن آورده شده، نقل میکند. سپس وجوه تعدیل و تصویب را ذکر میکند. وی منقولات را به دو جهت تغییر نمیدهد:۱. حفظ بر امانت نقل؛ ۲. اینکه مجال برای اعمال نظر آیندگان گشوده باشد. مکتب اجتهادی آیتالله بروجردی، ص۲۱۶ - ۲۱۷. RE: نسخه شناسی و تاثیر آن در اجتهاد - 82036 - 5-آبان-1395 نمونه مهم درباره اهمیت علم نسخهشناسی در کتاب تهذیب از کتاب علی بن جعفر یک روایت صحیحه در باب »ولوغ خنزیر« وارد شده است که ظرف باید هفتبار شسته شود. کتاب علی بن جعفر از کتابهای مشهور بین اصحاب بوده و نسخههای گوناگونی از این کتاب بین اصحاب حدیث وجود داشته است؛ جناب کلینی و شیخ صدوق این کتاب را داشتهاند و هیچ کدام قبل از شیخ طوسی در مجامع روایی خویش این روایت را نیاوردهاند. با تحقیق در کتب فقهی اصحابِ قبل از شیخ طوسی، روشن شد که فتوایی مبتنی بر این روایت در کتب اصحاب موجود نیست و روایتی هم از علی بن جعفر نقل نشده است که احتمال بدهیم این روایت در یک نسخه موجود بوده و در نسخه دیگر نیامده؛ شیخ طوسی هم در هیچیک از کتب فقهیاش به این روایت فتوا نداده است، بلکه در کتاب خلاف، خوک را در سهبار شستن ظرف به سگ ملحق کرده است، اما در کتاب تهذیب این روایت را آورده است که ظرف باید هفتبار شسته شود منتهی المطلب، ج۳، ص۳۴۱. این عدم فتوا تا زمان محقق حلی استمرار پیدا کرده است؛ وی این روایت را آورده است اما مسکوت گذاشته و به آن فتوا نداده است. علامه درباره این روایت، که به نظرش صحیح بوده، به وجوب هفتبار شستن فتوا داده است. رجال شیخ طوسی، ص۱۳۳، رقم ۵۵/۱۳۷۶ نکته قابل تأمل این است که به رغم وجود یک مسئله تعبدی الزامی در یک کتاب مشهور که ۱۳۰ سال قبل از شیخ طوسی در اختیار جناب کلینی و شیخ صدوق بوده، چرا اصحاب آن را در کتب روایی نیاوردهاند و در کتب فقهی هم بدان فتوا ندادهاند و خود شیخ هم در کتب فقهیاش بدان فتوا نداده است و تنها علامه برای اولینبار در شیعه رسماً فتوا داده است. این شواهد نشان میدهد که در این خبر مشکلی وجود داشته است و به احتمال قوی در نسخه کتاب علی بن جعفری که در دست شیخ بوده، مطلب اشتباه نوشته شده و در تهذیب نیز اشتباه نقل شده است، یا شیخ طوسی در نوشتن تهذیب اشتباه کرده است؛ چراکه نمیشود در یک مسئلهای که حکم الله باشد، خودشان هم فتوا ندهند. جرعهای از دریا، آثار عربی، المنهج الصحیح فی تحقیق الکافی، ص۲۵۴ - ۲۵۵. RE: نسخه شناسی و تاثیر آن در اجتهاد - 82036 - 5-آبان-1395 (5-آبان-1395, 16:57)آیتالله شبیری در نامهای که به مصححین دارالحدیث برای تصحیح نسخه کافی نوشتهاند، نکات مهمی را درباره علم نُسَخ متذکر شدهاند. ایشان در بند یک، اهمیت انتخاب نُسَخ مورد اعتماد را تذکر داده و بیان داشتهاند که کوچکترین اختلافات در نُسَخ نیز باید نقل شود؛ چراکه در بعضی موارد اهمیت به سزایی دارد. ایشان در بند دو، به تعدادی از این موارد پرداختهاند: نوشته: ۱. گاهی اوقات از فرق نوشتن اسم »محمد بن علی بن الحنفیة« به این صورت، و فرق نوشتن به صورت »محمد بن علی ابن الحنفیة« (منظور با الف است) غفلت شده، در حالیکه »ابن الحنفیه« در عنوان دوم، وصف علی نیست بلکه وصف محمد است، و از آنجا که »الحنفیة« اسم مادر علی علیهالسلام نیست بلکه وصف مادر محمد است، صحیح این است که »محمد بن علی ابن الحنفیة« نوشته شود. با این مثال، اهمیت آوردن اختلافات در مواردی که هردو عبارت در نُسَخ خطی وارد شده، روشن میشود. RE: نسخه شناسی و تاثیر آن در اجتهاد - 82036 - 5-آبان-1395 تقدیر از آیت الله استادی به عنوان یکی از فعالان حوزهی فهرست نویسی در دوازدهمین آئین بزرگداشت نسخ خطی در 28 آبان ماه 1391 از آیت الله استادی مقدم به عنوان یکی از شخصیتهای علمی و فهرست نویسان مشهور نسخ خطی که بالغ بر 12 هزار نسخ خطی بیش از 20 کتابخانه را فهرست کرده است، تقدیر شد. آیت الله استادی هم چنین صدها کتاب و رساله را در حوزه نسخ خطی تصحیح کرده است و از مصححان مشهور این حوزه به شمار میرود. RE: نسخه شناسی و تاثیر آن در اجتهاد - aad1416 - 9-آبان-1395 طریق شیخ به کتاب علی بن جعفر معلوم است. درباره ولوغ خنزير و روايت علي بن جعفر أقاي سيستاني نظری دارند که جالب است. ایشان می گویند اگر به این حدیث فتوا نداده اند به خاطر حدیث دیگری است که می گوید لا شئ انجس من الکلب به خاطر همین قدما فکر می کردند چون کلب سه بار است پس خنزیر هم سه بار است و این امر اجتهادی است(ایشان به هفت بار معتقدند) |