+- مباحثه، تالار علمی فقاهت (http://mobahathah.ir)
+-- انجمن: بخش اصول (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=17)
+--- انجمن: سوالات علمی (اصولی) (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=41)
+--- موضوع: تفاوت برائت عقلی و شرعی (/showthread.php?tid=776)
تفاوت برائت عقلی و شرعی - hadi - 22-آبان-1395
برائت شرعی و برائت عقلی چه تفاوت هایی دارند و نسبت آنها با یکدیگر چگونه است؟
آیا ممکن است در جایی برائت شرعی وجود داشته باشد ولی برائت عقلی پیاده نشود؟
RE: تفاوت برائت عقلی و شرعی - مهاجر - 24-آبان-1395
(22-آبان-1395, 18:21)hadi نوشته: برائت شرعی و برائت عقلی چه تفاوت هایی دارند و نسبت آنها با یکدیگر چگونه است؟
آیا ممکن است در جایی برائت شرعی وجود داشته باشد ولی برائت عقلی پیاده نشود؟
دلیل برائت عقلی قاعده عقلی قبح عقاب بلا بیان است و دلیل برائت شرعی آیات و روایاتی مثل رفع ما لا یعلمون می باشد.
بالطبع ممکن است مفاد قاعده قبح عقاب بلا بیان با مفاد روایات و آیات دال بر برائت شرعی تفاوت داشته باشند.
برخی مانند شهید صدر برائت عقلی را قبول ندارد و قائلند که مقتضای حکم عقل احتیاط است و قائل به حق الطاعه می شوند ولی برائت شرعی را قبول دارند.
....
RE: تفاوت برائت عقلی و شرعی - امین 69 - 24-آبان-1395
برای پاسخ از این سوال به نظرم باید به چند نکته توجه کرد:
. شناختن سنخ موضوع
. حجیت عقل
. نگاه دقیق به قاعده ی «قبح عقاب بلا بیان»
اول این که این موضوع کاملا عقلی است و انسان ها درک کاملی جدا از شرع از آن دارند.
دوم این که عقل بنابر روایات، حجت باطنی است و در عرض حجت ظاهری(انبیاء) قرار می گیرد.
سوم این که باید به «بیان» در قاعده ی «قبح عقاب بلا بیان» توجه کرد. اگر گفتیم که عقل در کنار نقل قرار می گیرد، اگر جایی عقل حکم به برائت کرد، این برائت شرعی هم هست؛ در واقع ما برای فهمیدن احکام الهی دو راه داریم: عقل و نقل. برای یافتن بیان، باید به هر دوی این ها نگریست.
گر چه ممکن است شارع از باب تسهیل و مدارا جایی احتیاطی را که عقل لازم می داند، از گردن ما بردارد.
RE: تفاوت برائت عقلی و شرعی - 83068 - 26-آبان-1395
(22-آبان-1395, 18:21)hadi نوشته: برائت شرعی و برائت عقلی چه تفاوت هایی دارند و نسبت آنها با یکدیگر چگونه است؟
آیا ممکن است در جایی برائت شرعی وجود داشته باشد ولی برائت عقلی پیاده نشود؟
مرحوم شیخ انصاری در بحث دوران امر بین اقل و اکثر ارتباطی (نماز با سوره و بدون سوره)، معتقد است که علم اجمالی اولیه، منحل می شود و در نهایت، نسبت به اکثر، شک بدوی پیدا می کنیم و مجرای برائت عقلی و قبح عقاب بلابیان است. (شیخ انصاری، فرائد الاصول (رسائل)، ج2، ص322)
پس طبق این تقریب، برائت عقلی و شرعی در این مثال منطبق خواهند بود.
اما مرحوم صاحب کفایه، این انحلال را مستلزم محال می شمارد و در نتیجه اجرای برائت عقلی در مورد اکثر را نمی پذیرد.
علاوه بر آن، حکم عقل را در این موارد، احتیاط می داند. (كفاية الأصول ( طبع آل البيت )، ص: 364)
اما از طرف دیگر، در ادامه ی بحث شان، برائت شرعی را جاری می دانند و می گویند ظاهر این است که عموم مثل حدیث رفع، جزئیت چیزی که در مورد آن شک داریم (اکثر) را رفع می کند. (كفاية الأصول ( طبع آل البيت )، ص: 366)
در این مثال، برائت عقلی جاری نیست ولی برائت شرعی وجود دارد. پس برائت شرعی اعم از عقلی است.
RE: تفاوت برائت عقلی و شرعی - مهاجر - 9-بهمن-1395
مرحوم شهید صدر در دو بحث مجزا به برائت عقلیه و شرعیه می پردازد و ادله هر کدام را به صورت جداگانه مطرح می نماید:
رک بحوث فی علم الاصول (تقریرات شاهرودی)، ج5، ص23 و31
و دروس في علم الأصول( طبع انتشارات اسلامى)، ج2، ص318 و 322