مباحثه، تالار علمی فقاهت
نکته علمی: ملاک تعیین مدعی و منکر - نسخه قابل چاپ

+- مباحثه، تالار علمی فقاهت (http://mobahathah.ir)
+-- انجمن: بخش اصول (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=17)
+--- انجمن: مباحثات دروس خارج اصول (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=20)
+---- انجمن: اصول استاد شهیدی (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=36)
+---- موضوع: نکته علمی: ملاک تعیین مدعی و منکر (/showthread.php?tid=966)



ملاک تعیین مدعی و منکر - ابو الخیر - 26-دي-1396

یکی از اختلافاتی که در تعیین مدعی و منکر وجود دارد این است که ملاک تعیین مدعی و منکر مصب دعوی است یا غرض آن
صاحب عروه, مرحوم امام و سید سیستانی ملاک را مصب دعوی (کیفیت طرح دعوی)میدانند ,فلذا اگر زید بگوید که من این کتاب را به عمرو فروخته ام اما عمرو بگوید تو آن را به من هبه کرده ای تداعی میشود چون هرکدام در بیان نزاع خود ادعایی را مطرح کرده اند، زید ادعای بیع کرده و عمرو ادعای هبه کرده است.
اما مرحوم خویی ، شهید صدر. و مرحوم تبریزی ملاک را غرض دعوی می دانند. در همین مثال گرچه زید ادعای بیع و عمرو ادعای هبه کرده است اما غرض زید از ادعای بیع ،اثبات شغل ذمه عمرو به ثمن کتاب است و غرض عمرو از ادعای هبه نفی شغل ذمه اش میباشد. با در نظر گرفتن غرض دعوی و با توجه به اینکه اصل عدم شغل ذمه ی عمرو است ،در این مثال زید مدعی و عمرو منکر خواهد بود.


RE: ملاک تعیین مدعی و منکر - مومن - 26-دي-1396

وجه این اختلاف چیست ؟ مویدی بر هیچیک وجود ندارد؟


RE: ملاک تعیین مدعی و منکر - ابو الخیر - 27-دي-1396

در روايات ما آمده : البينه علی المدعي و الیمین علی المدعی علیه(وسایل ج18ص443) یا اینکه: البینه علی المدعي و الیمین علی من انکر(وسایل ج27 ص293) لکن تعریف شرعی برای مدعی و منکر وجود ندارد فلذا تشخیص آن به عرف واگذار شده و باید دید عقلاء در تشخیص مدعی و منکر مصب دعوی را ملاک قرار میدهند و یا غرض را
نظر استاد شهیدی:
ملاک غرض دعواست چون خلاف وجدان عرفی است که کیفیت طرح دعوی سرنوشت مدعی و منکر را عوض کند. بازی با کیفیت طرح دعوی برای تغییر سرنوشت مدعی و منکر تاثیری ندارد.
منبهات:
الف) عمرو مالی را به زید تملیک کرده و بینشان نزاع رخ داده که این تملیک به نحو بیع بوده یا غیر آن. در دادگاه الف عمرو میگوید: بعته ایاه، زید میگوید: بل وهبنی. طبق ملاک بودن مصب دعوی باید قاضی حکم به تداعی کند. حال فرض کنید که زید و عمرو از قاضی اجازه گرفتند که نزد قاضی دیگری بروند. در دادگاه ب زید میگوید: وهبنی ایاه ، عمرو میگوید: لم اوهبه. طبق ملاک بودن مصب دعوی باید قاضی زید را مدعی و عمرو را منکر قرار دهد. حال فرض کنید که زید و عمرو از این قاضی دوم هم اجازه گرفتند که نزد قاضی دیگری بروند. در دادگاه ج عمرو میگوید: بعته ایاه ، زید میگوید: لم یبعنی اینجا قاضی باید بگوید که عمرو مدعی و زید منکر است. با ایکه نزاع این دو یک ماهیت دارد اما طبق ملاک بودن مصب ، آن را به سه شکل میتوان طرح کرد که هرکدام میزان قضا را عوض میکنند لکن این عرفی نیست.
ب) بین زید و عمرو اختلاف شده که مال عمرو را چه کسی اتلاف کرده است. عمرو در دادگاه میگوید: اتلف زید مالی، زید میگوید: بل اتلفت مالک بنفسک(خودت مال را تلف کردی) ، روشن است که در هر دادگاهی عمرو را مدعی میدانند و میگویند ثابت کن که زید مال تو را تلف کرده اما طبق ملاک بودن مصب دعوی باید بگوییم که اینجا تداعی رخ داده است!
پس ظاهرا ملاک عقلا در تشخیص مدعی و منکر غرض دعوی است نه مصب آن


RE: ملاک تعیین مدعی و منکر - مسعود عطار منش - 16-بهمن-1396

به بیان فنی تر می توان همین فرمایش استاد شهیدی را تقریب کرد :
1-لازمۀ این که ملاک تشخیص ، مصب دعوی باشد ، اینست که در مواردی که هر یک از طرفین ادعای ترکیبی می کند عقلاء متحیر شوند مثلا در مثال اول عمرو بگوید بعته ایاه و لم اهبه و زید بگوید بل وهبنی و لم یبعنی چون مصب دعوی ترکیبی از یک ادعا و انکار است باید عقلاء دچار تحیر شده .
ا2-گر ملاک تشخیص ، مصب دعوی باشد نتیجه اش بی ضابطه بودن حکم واقعه واحد است بنحوی که در هر دادگاهی با اندگی تفاوت در نحوۀ ادعا حکم عوض شود و این برای عقلاء غرابت دارد .
3-آنچه برای عقلاء مهم بوده و موضوعیت دارد نفس واقعه است و نحوۀ گزارش از این واقعه صرفا جنبۀ طریقیت دارد ولی لازمه ملاک بودن مصب دعوی برای تشخیص مدعی و منکر موضوعیت دادن به الفاظ و نحوۀ گزارش است .