تمامیت دلالت آیه بر انتهای وقت مغرب بدون نیاز به روایت

[سید رضا حسنی]

أقم الصلاۀ لدلوک الشمس إلی غسق اللیل
این آیه چهار نماز را بیان می کند که از دلوک شروع می شود و تا نیمه شب ادامه دارد. دلیل بر خلاف این آیه که داریم این است که دو نماز باید قبل از غروب باشد و دو نماز نیز بعد از غروب باشد. نسبت به آن دو نماز که بعد از غروب است إلی غسق الیل شامل می شود. برخی فرموده اند با توجه به روایات تفسیریه این معنا را برداشت می کنیم ولی استاد بعید نمی دانند که حتی از خود آیه این معنا استفاده شود. ظاهر آیه که از دلوک تا غسق اللیل را بیان کرده است تقسیط نصف روز و نصف در شب است. از خارج می دانیم که چهار نماز در این فاصله واجب است، دو نمازی که بعد از غروب است، مشمول إلی غسق اللیل قرار می گیرد. موید این برداشت این است که در روایات که در جلسه ی گذشته بیان شد نیز بر این آیه تطبیق شده است:

« مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِيعاً عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَمَّا فَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الصَّلَاةِ فَقَالَ خَمْسُ صَلَوَاتٍ فِي اللَّيْلِ وَ النَّهَارِ فَقُلْتُ هَلْ سَمَّاهُنَّ اللَّهُ وَ بَيَّنَهُنَّ فِي كِتَابِهِ قَالَ نَعَمْ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى لِنَبِيِّهِ ص أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلى‏ غَسَقِ اللَّيْلِ وَ دُلُوكُهَا زَوَالُهَا وَ فِيمَا بَيْنَ دُلُوكِ الشَّمْسِ إِلَى غَسَقِ اللَّيْلِ أَرْبَع‏ صَلَوَاتٍ سَمَّاهُنَّ اللَّهُ وَ بَيَّنَهُنَّ وَ وَقَّتَهُنَّ وَ غَسَقُ اللَّيْلِ هُوَ انْتِصَافُه‏»[1].

تاریخ درس:  سوم اردیبهشت 98

---

[1] وسائل الشیعة، الشیخ الحر العاملي، ج4، ص11، أبواب اعداد الفرائض و النوافل، باب2، ح1، ط آل البيت.

[سید محسن حائری]

این که ایشان می‌فرمایند «ظاهر آیه که از دلوک تا غسق اللیل را بیان کرده است تقسیط نصف روز و نصف در شب است.» بسیار بسیار عجیب به نظر می‌رسد. منشأ این استظهار چیست؟
به نظر می‌رسد اگر چنین می‌فرمودند که «ظاهر آیه این است که فاصله‌ی بین این نمازها یکسان می‌باشد (یعنی یک نماز ابتدای دلوک، یک نماز پس از گذشت یک سوم بازه‌ی زمانی، یک نماز پس از گذشت دو سوم بازه‌ی زمانی و دیگری در انتهای وقت)» نیز فرمایششان موجه‌تر جلوه می‌نمود.