تفسیر قمی و منبع یابی احادیث

[محمود رفاهی فرد]

در مقاله ای روایات تفسیری منقول از علی بن ابراهیم در کافی مورد بررسی قرار گرفته و از عدم ذکر آنها در تفسیر موجود، نقصان تفسیر موجود نتیجه گرفته شده است. به نظر ما این استدلال تمام نیست. صرف این که علی بن ابراهیم در سند روایتی باشد دلیل نمی شود که آن روایت در کتاب علی بن ابراهیم باشد. چرا که ممکن است علی بن ابراهیم صرفا در طریق به کتاب شخص دیگری باشد و به این جهت در سند قرار گرفته باشد. حتی ممکن است علی بن ابراهیم آن روایت را ندیده باشد و صرفا به جهت اجازه ی عامی که نسبت به کتب آن شخص داده در سند آمده باشد.
بله در برخی موارد ممکن است با شواهدی اثبات کنیم که منبع روایت، کتاب علی بن ابراهیم بوده است. مثل اگر سند روایت، "علی بن ابراهیم رفعه" باشد معلوم می شود که منبع، کتاب علی بن ابراهیم بوده است. چرا که تعابیری مانند رفعه و یرفعه نشان می دهد که کتابی که منبع حدیث بوده قبل از رفعه و یرفعه بوده است. زیرا این تعابیر در طریق به کتاب قرار نمی گیرد.
بله اصل مدعی و این که ظاهرا تمام تفسیر علی بن ابراهیم در تفسیر موجود نقل نشده صحیح است.
برگرفته از درس خارج فقه 96/9/26