29-بهمن-1396, 11:34
(آخرین تغییر در ارسال: 29-بهمن-1396, 11:38 توسط محمود رفاهی فرد.)
مطلب منقول از جناب استاد در مواضعی وضوح ندارد.
اولا این که فرموده اند وجدانی نیست اما مبتنی بر ارتکازات است چه معنایی دارد؟ ارتکازات مگر اموری وجدانی نیستند. ظاهرا مراد، این است که وجدانِ شخصیِ تکثر بردار نیست بلکه مبتنی بر ارتکازاتی است که در همه ی افراد یکسان است (یعنی همه آن را یکسان وجدان می کنند. پس نزاع بر سر این نیست که ارتکازی است یا وجدانی بل بر سر این است که وجدانهای شخصی گوناگون است یا وجدان واحد)
اما نتیجه ای که از این مطلب گرفته شده هم وضوح ندارد. مگر در امور ارتکازی اختلاف پیش نمی آید؟ مثلا درک همه ی ما از مفهوم قرمز یکسان است و در این زمینه، ارتکاز واحدی داریم. با این حال، وقتی مایعی بی رنگ به سمت قرمز شدن می رود ممکن است در این که در چه زمانی صدق قرمز بودن می کند با هم اختلاف داشته باشیم.
مخصوصا اگر ظواهر را اطمینانی بدانیم، این که با چه مرتبه ای از شواهد و قرائن، وثوق و اطمینان پیدا شود در بین افراد مختلف است.
همچنین این که فرموده اند ملاکات را کشف کنیم و با آنها ظهور را کشف کنیم، نیز واضح نیست. بله یک موقع تذکر به ملاکی داده می شود و در پی این تذکر، خودمان ظهور را در می یابیم، در این صورت بحثی نیست اما اگر صرفا ملاکات مستنبطه باشد و استظهار وجدانی نباشد چه حجیتی دارد؟ به نظر می رسد که خیلی از ملاکات مستنبطه و کبریات، دلیلی بر اطلاقشان نیست و نمی توان در موارد مشکوک به آنها استناد کرد و با آنها به نحو صناعتی محض رفع ابهام و اجمال کرد. بله به تعبیر استاد سید جواد شبیری در حد مقتضی می توان به آنها بها داد. ولی این که که با چنین قواعدی یک معنایی را ترجیح بدهیم چه حجیتی دارد؟
بله این مطلب هست که در ظواهر، تا حد ممکن باید مناشی آن را نشان داد و قرائنی که موجب "وجدان" شده است را مورد گفت و گو قرار داد. اما در نهایت، داوری با وجدان است. چنانکه نقل کرده اند که مرحوم حاج شیخ عبد الکریم حائری قدس سره شیوه ی استنباطشان چنین بود که اول وجدان می کردند و بعد برای آن برهان می آوردند. اتفاقا به نظر می رسد که معطوف کردن بحث به قواعد و کبریات و کنار گذاشتن وجدان، بحث را انتزاعی و دور از واقعیت می کند.
اما این که در انتها فرموده اند در ظهور مبتنی بر وضع جای تحلیل نیست چون به اعتبار بر می گردد، چندان روشن نیست. بالاخره اعتبار فعلی اختیاری است و در همین جا نقل کرده اید که تمام افعال عقلا مبتنی بر منطق و .. است (که البته تمامیت این نظر محل تامل است) اما به هر حال به نظر می رسد که در مواردی می توان تحلیل هایی برای این که موضوع له چیست ارائه کرد. مثلا در موردی که امر دائر بین دو معنا است که یکی قیدی بسیار خفی دارد که تصور آن برای ذهن عرفی دشوار است؛ در اینجا می توان بنا بر واضع بودن عرف، موضوع له بودن این معنی را نفی و موضوع له بودن معنای دیگر را اثبات کرد. همچپنین در وضع تعینی نیز تحلیل و استدلال راه دارد.
اولا این که فرموده اند وجدانی نیست اما مبتنی بر ارتکازات است چه معنایی دارد؟ ارتکازات مگر اموری وجدانی نیستند. ظاهرا مراد، این است که وجدانِ شخصیِ تکثر بردار نیست بلکه مبتنی بر ارتکازاتی است که در همه ی افراد یکسان است (یعنی همه آن را یکسان وجدان می کنند. پس نزاع بر سر این نیست که ارتکازی است یا وجدانی بل بر سر این است که وجدانهای شخصی گوناگون است یا وجدان واحد)
اما نتیجه ای که از این مطلب گرفته شده هم وضوح ندارد. مگر در امور ارتکازی اختلاف پیش نمی آید؟ مثلا درک همه ی ما از مفهوم قرمز یکسان است و در این زمینه، ارتکاز واحدی داریم. با این حال، وقتی مایعی بی رنگ به سمت قرمز شدن می رود ممکن است در این که در چه زمانی صدق قرمز بودن می کند با هم اختلاف داشته باشیم.
مخصوصا اگر ظواهر را اطمینانی بدانیم، این که با چه مرتبه ای از شواهد و قرائن، وثوق و اطمینان پیدا شود در بین افراد مختلف است.
همچنین این که فرموده اند ملاکات را کشف کنیم و با آنها ظهور را کشف کنیم، نیز واضح نیست. بله یک موقع تذکر به ملاکی داده می شود و در پی این تذکر، خودمان ظهور را در می یابیم، در این صورت بحثی نیست اما اگر صرفا ملاکات مستنبطه باشد و استظهار وجدانی نباشد چه حجیتی دارد؟ به نظر می رسد که خیلی از ملاکات مستنبطه و کبریات، دلیلی بر اطلاقشان نیست و نمی توان در موارد مشکوک به آنها استناد کرد و با آنها به نحو صناعتی محض رفع ابهام و اجمال کرد. بله به تعبیر استاد سید جواد شبیری در حد مقتضی می توان به آنها بها داد. ولی این که که با چنین قواعدی یک معنایی را ترجیح بدهیم چه حجیتی دارد؟
بله این مطلب هست که در ظواهر، تا حد ممکن باید مناشی آن را نشان داد و قرائنی که موجب "وجدان" شده است را مورد گفت و گو قرار داد. اما در نهایت، داوری با وجدان است. چنانکه نقل کرده اند که مرحوم حاج شیخ عبد الکریم حائری قدس سره شیوه ی استنباطشان چنین بود که اول وجدان می کردند و بعد برای آن برهان می آوردند. اتفاقا به نظر می رسد که معطوف کردن بحث به قواعد و کبریات و کنار گذاشتن وجدان، بحث را انتزاعی و دور از واقعیت می کند.
اما این که در انتها فرموده اند در ظهور مبتنی بر وضع جای تحلیل نیست چون به اعتبار بر می گردد، چندان روشن نیست. بالاخره اعتبار فعلی اختیاری است و در همین جا نقل کرده اید که تمام افعال عقلا مبتنی بر منطق و .. است (که البته تمامیت این نظر محل تامل است) اما به هر حال به نظر می رسد که در مواردی می توان تحلیل هایی برای این که موضوع له چیست ارائه کرد. مثلا در موردی که امر دائر بین دو معنا است که یکی قیدی بسیار خفی دارد که تصور آن برای ذهن عرفی دشوار است؛ در اینجا می توان بنا بر واضع بودن عرف، موضوع له بودن این معنی را نفی و موضوع له بودن معنای دیگر را اثبات کرد. همچپنین در وضع تعینی نیز تحلیل و استدلال راه دارد.
