اشکال به معممیت علت و حکمت

[مسعود عطار منش]

لطفا احتمال مانعیت را بیشتر توضیح دهید.

چون در مثالی که بیان فرمودید، به نظر می رسد که حتی اگر حکمت باشد تعمیم خود را داشته است. و دلیل اینکه حرف فرزند قابل قبول نیست این است که کلام مادر او هم واجد علت یا حکمت است. مادر به او گفته است که باید در هنگام ظهر بروی و نان بخری چون نان نداریم و با عدم نان گرسنه می مانیم.
پس دو علت یا حکمت ذکر شده است که با یکدیگر تزاحم دارند و البته هر دو تعمیم خود را داشته اند و چون علیت کلام مادر اهمیت دارد باید آن را اخذ کرد.

دقت بفرمایید بحث تزاحم نیست ، مثال استاد شهیدی به غرض این است که چگونه اگر وقتی نان نداریم و مادر بگوید برو نان بخر مقتضی اقوایی وجود دارد و بقول شما تزاحم اهم و مهم است حال اگر پدر و مادر در خانه نباشند و در مورد نان خریدن اصلا امر و نهیی نباشد تا تزاحم محقق شود ولی همین که احتمال بدهیم نان گرفتن مانع از حرمت باشد کافی است برای عدم احراز علت تامه .
به بیان دیگر برای سرایت حکم از مورد معلوم به موارد مشکوک تا علت تامه کشف نشود سرایت احراز نمی شود و کشف علت تامه فرع کشف مقتضی و عدم مانع است که مقتضی را با وجود حکمت و عدم المانع را باید به طریقی دیگر ولو به ارتکازات عقلائی احراز کنیم .