نکته علمی: خطای در تطبیق در مقام امتثال

[مسعود عطار منش]

گاهی مولا امر به یک کبری میکند مثلا اکرم العلماء ؛ نکتۀ مهم این است که اولا امر به اکرام علماء به تعداد علماء یعنی زید و بکر و عمرو و ... منحل میشود و ثانیا باید دانست که تحریک به امر کلی بدون تطبیق امکان پذیر نیست یعنی ابتداء باید در ذهن مکلف تطبیق کبری بر صغری صورت گیرد تا تحریک محقق شود.
حال اگر مکلف در مقام تطبیق خطا نموده و خیال کرد فلان شخص زید عالم است در حالی که او در واقع عمرو عالم بوده است و طبیعتا تحریکی که در او ایجاد شد ناشی از تصوری امری بود که برای اکرام زید است نه امری که به اکرام عمرو است ؛ سئوال این است که اگر در مواردی که قصد امر معتبر است چنین خطاهایی اتفاق بیاقتد مخل به صحت عمل است یا خیر ؟
نظیر این مثال در شریعت در رمضان است که شارع امر که به روزه ماه رمضان نموده و این امر به تعداد روزهای ماه منحل میشود حال اگر شخص به قصد امری که به روزه روز دوم است روزه گرفت و حال آنکه در واقع روز اول امر بوده و امر روز دوم هنوز نرسیده حکم روزۀ او چیست ؟
به نظر می رسد واضح است عقلائیا این مقدار خطاهای در تطبیق مخل به صحت عمل نیست البته فرض این است که قصد او این نبوده که اگر مثلا روز اول است روزه نگیرد و قصد مقید به روز دوم باشد .
برگرفته از درس اصول استاد شبیری مورخ 21اسفند 97