نمونه ای از استناد به ارتکاز عقلائی در کشف معذوریت...

[محمود رفاهی فرد]

اگر مبنای ما این باشد که با دخول شهر رمضان، روزه ی کل ماه واجب میشود، در مورد مکلفی که تنها قادر بر روزه ی نیمی از ماه است، بین وجوب روزه ی نیمه اول با وجوب روزه ی نیمه دوم تزاحم میشود. اگر مکلف احتمال دهد که حتی اگر روزه ی نیمه ی اول را ترک کند، نتواند نیمه ی دوم را روزه بگیرد، روشن است که نمیتواند روزه ی نیمه ی اول را ترک کند. اما اگر یقین داشته باشد که با ترک روزه ی نیمه ی اول، میتواند نیمه ی دوم را روزه بگیرد، آیا میتواند روزه ی نیمه ی اول را ترک کند وقدرتش را صرف روزه ی نیمه ی دوم کند؟ برخی اسبقیت روزه ی نیمه اول را مرجح دانسته اند (مانند مرحوم نائینی در فوائد الاصول) البته با قطع نظر از وجود مرجح دیگر. استاد در توجیه این نظر بیان کردند که ولو شخص، قاطع است که با ترک نیمه اول، میتواند نیمه ی دوم را امتثال کند، اما همین که امور آینده، در معرض تزلزل است، باعث میشود که از نظر عقلائی، شخص، معذور در ترک واجب فعلی شمرده نشود. ۲۹/۳/۹۸
قبول این ادعا از این جهت دشوار است که خود شخص ، خود را قاطع می بیند و اگر تنها نکته ی عدم معذوریت، احتمال تزلزل در مستقبل باشد، او نسبت به خودش چنین احتمالی نمی دهد و تبعا باید خود را معذور بداند.
آیا وجهی که استاد بیان کردند، مبتنی بر عدم حجیت قطع است؟ به این بیان که عقلاء، قطع شخص نسبت به امر استقبالی را حجت نمی دانند....