پاسخ از ادعای مرحوم آخوند مبنی بر اتحاد ذاتی بین معنای اسمی و حرفی

[مهدی منصوری]

مرحوم آخوند در تبیین معنای حرفی، قائل شده اند که بین معنای حرفی و اسمی اختلاف ذاتی وجود ندارد. به عنوان مثال معنای «من» و لفظ «ابتدائیت» یکسان است. تنها تفاوت این دو کلمه در این است که واضع شرط کرده است که لفظ «من» در مواردی به کار برده شود که لحاظ آلی صورت گرفته و لفظ «الابتداء» در صورتی به کار برده شود که لحاظ استقلالی شده باشد.

استاد شهیدی در پاسخ از کلام مرحوم آخوند فرموده اند: عمده اشکال بر کلام صاحب کفایه این است که اگر تعابیر «الانتهاء خیر من الابتداء» و «سرت من البصره» از موج هوا شنیده شود که استعمال کننده وجود نداشته و در موج هوا لحاظ آلی یا استقلالی وجود ندارد، دو معنا به ذهن خطور می‌کند که این مطلب، علامت اختلاف ذاتی بین معنای لفظ «من» و لفظ ابتداء است. شاهد دیگر بر اختلاف ذاتی لفظ «من» و ابتداء این است که استعمال یکی از آنها به جای دیگری صرف استعمال رکیک نیست بلکه اساساً غیرممکن بوده و مهمل خواهد شد. در همین راستا مرحوم آقای خویی فرموده اند: در صورتی که معنای لفظ «من» و ابتداء یکی باشد، نهایتا استعمال یکی از آنها به جای دیگری استعمال در غیرماوضع له و مجازی می شود، در حالی که استعمال آنها به جای یکدیگر اساساً غلط است.[1]به نظر ما اشکال مرحوم آقای خویی بر کلام صاحب کفایه وارد است.
درس خارج اصول - 98/08/28

---

[1]. محاضرات فی اصول الفقه، سید ابوالقاسم خویی، ج1، ص60.