امتیاز موضوع:
  • 0 رای - 0 میانگین
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
نکته علمی: اجمال روایات به دو بیان فنی
#1
اجمال روایت محمد بن حکیم در بحث قرعه را می توان به دو وجه فنی بیان کرد:


الف: عدم کشف وثاقت راوی از عدم وجود قرینه
در صورتی که راوی بر خلاف ظهور اولی روایت قرینه ای را ذکر نکند، وثاقت راوی کشف نمی کند که قرینه ای نبوده است مگر اینکه قرینه واضحی باشد که عرف ساذج هم بدون تعمق متوجه شود. وجه عدم کشف وثاقت راوی از عدم وجود قرینه این است که راویان افراد عالم و دقیق همانند شیخ انصاری نبوده است که ملتفت به دقائق شوند بلکه راوی فرد عرفی ساذج است و لذا به عنوان مثال در مورد روایت محل بحث که راوی تعبیر «سألته عن الشیء» به کار برده است، تأمل دقیق نکرده است که آیا در سوال او خصوصیت و قرینه صارفه بر عموم وجود دارد یا وجود ندارد بلکه با همان ذهن عرفی ساذج خود ملاحظه کرده است که حذف سوال مشکلی ایجاد نمی کند و لذا سوال را حذف کرده است.
کلام مطرح شده مبنایی نیست که مورد پذیرش همه قرار گرفته باشد، اما خود ما ملتزم هستیم و در نقل به معنا هم ذکر کرده ایم که دقت های که بزرگان در تعابیر می کنند، صحیح نیست. به عنوان مثال برای دقت های بزرگان می توان به کلامی از مرحوم آقای خویی اشاره کرده ایشان در مورد عصیر عنبی مغلی فرموده اند: اگر در روایت تعبیر «خمر لاتشربه» به کار رفته باشد، متفاوت است با اینکه تعبیر روایت به صورت «خمر فلاتشربه» است؛ چون تعبیر «خمر فلاتشربه» اطلاق دارد و معنای آن این است که عصیر عنبی مطلقا و در جمیع احکام خمر است و صرفا یک حکم آن بیان شده است که نوشیدن جایز نیست و لذا نجاست هم ثابت می شود. اما در صورتی که تعبیر به صورت «خمر لاتشربه» باشد، عصیر عنبی خمر حیثی خواهد بود و لذا معنای این تعبیر این است که «خمر من حیث حرمه الشرب لا من سایر الحیثیات» و لذا سایر احکام ثابت نمی شود.
به نظر ما این گونه دقت نظر در تعابیر صحیح نیست؛ چون وقتی راوی می خواهد روایت را به صورت «خمر فلاتشربه» نقل کند، همانند مرحوم آقای خویی فکر نمی کند و لذا ممکن است که تعبیر امام علیه السلام به صورت «خمر لاتشربه» بوده است اما راوی نقل به معنا کرده و به صورت «خمر فلاتشربه» نقل کرده باشد. در این موارد اگر از خود سائل هم در مورد اضافه کردن حرف فاء سوال شود، چه بسا خود او هم متوجه به تفاوت نباشد و نیاز به توضیح داشته باشد تا خود او هم متوجه شود.
بنابراین این گونه سکوت از بیان قرائن اعتباری ندارد و لذا لازم است در فقه به این مطلب توجه شود.

پاسخ از بیان اول
البته ما در اصول نهایت تلاش خود را به کار برده ایم که از این اشکال به این صورت جواب دهیم که در صحیحه حمیری وارد شده است: «الْعَمْرِيُّ ثِقَتِي فَمَا أَدَّى إِلَيْكَ عَنِّي فَعَنِّي يُؤَدِّي وَ مَا قَالَ لَكَ عَنِّي فَعَنِّي يَقُولُ فَاسْمَعْ لَهُ وَ أَطِعْ فَإِنَّهُ الثِّقَةُ الْمَأْمُونُ»[1]در حالی که در کلام عمری هم احتمال نقل به معنا وجود دارد؛ چون عمری هم فقیه نبوده است بلکه یک انسان بازاری عرفی بوده که مورد وثوق امام علیه السلام قرار داشته است و امام علیه السلام در مورد او فرموده است: «فَاسْمَعْ لَهُ وَ أَطِعْ».
ما سعی کرده ایم به این صورت از اشکال مطرح شده پاسخ دهیم. اما کسانی که دلیل آنها بر حجیت خبر ثقه، بناء عقلاء است، واقعا دچار اشکال خواهند شد.

ب: مانعیت احتمال قرینه نوعیه از انعقاد ظهور
وجه و مبنای دوم که موجب اجمال عموم می شود، این است که در اصول گفته ایم: احتمال قرینه حالیه نوعیه، مانع از انعقاد ظهور خواهد شد. به عنوان مثال اگر فردی که در درس اخلاق شرکت کرده است، به دیگری بگوید: استاد در درس اخلاق گفت: من نماز شب را برای طلبه واجب می دانم، خود گوینده و کسی که این کلام را از او می شنود، ملتفت است که وجوب ذکر شده در این عبارت وجوب اخلاقی است، اما هیچ کدام این مطلب را تذکر نمی دهند و یا اگر کسی که در درس اخلاق شرکت کرده است، اگر بخواهد این مطلب را برای دیگری نقل کند، قرینه حالیه نوعیه را با توجه به اینکه برای متکلم ومخاطب واضح است، حذف می کند؛ چون اگر قرینه واضحه وجود داشته باشد، نیازی نیست که راوی قید را به شنونده تذکر دهد.
در ادامه این مطلب به همین صورت در کتاب ثبت شده و آرام آرام قرائن حالیه که همان ارتکاز متشرعی است، کم رنگ می شود و برداشت از روایت به نحو دیگر خواهد شد. در این جریان راوی اول اساسا احتمال چنین اتفاقی را نمی داد و لذا بخشی از روایات ما این گونه است. به عنوان مثال راوی گفته است: «غسل الجمعه واجب» و اصلا احتمال نمی داده است که واقعا روزی در مورد غسل جمعه احتمال وجوب داده شود؛ چون ارتکاز متشرعی در آن زمان بر این بوده است که غسل جمعه واجب نیست بلکه مستحب است که این ارتکاز متشرعی همانند قرینه حالیه متصله بوده و موجب بوده است که از خطاب «غسل الجمعه واجب» استحباب مؤکد فهمیده شود. نتیجه اینکه با توجه به فهم مستمع از کلام راوی، عدم ذکر قرینه حالیه نوعیه، خلاف وثاقت راوی نیست، اما این روایت به صاحب کتاب کافی رسیده است و ایشان این مطلب را در کتاب خود نوشته اند، در حالی که خود ایشان تصور نداشته اند که کتاب ایشان تا زمانی باقی بماند که ارتکاز متشرعه ضعیف شده باشد که با وجود تشکیک های متعدد در وجوب یا استحباب غسل جمعه ممکن است خلاف متفاهم زمان راوی فهمیده شود. وثاقت راوی هم اقتضاء نمی کند که قرائن واضحه لبیه را که در آن زمان وجود داشته است، در لفظ بیان کند. بنابراین اگر در وجود قرینه حالیه نوعیه شک شود، موجب خواهد شد که در انعقاد ظهور تصدیقی خطاب شک ایجاد شود و لذا دیگر اصاله الظهور جاری نخواهد شد.
در مورد قرعه هم اصل ارتکاز متشرعی بر عدم عموم تعبیر «کل مجهول ففیه القرعه» مسلم است و سعه و ضیق این ارتکاز محل بحث است. اما ممکن است خود همین ارتکاز متشرعی قرینه نوعیه حالیه بر خلاف عموم روایت قرعه باشد که با وجود آن دیگر عموم روایت احراز نخواهد شد و لذا باید به قدر متیقن اخذ شود.
برگرفته از درس خارج اصول حضرت استاد شهیدی پور- 96/11/10

 برای مشاهده متن کامل درس بر روی لینک زیر کلیک نمایید.


[1]. الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، ج1، ص330.
پاسخ
 سپاس شده توسط مسعود عطار منش
#2
فرمایشات استاد قابل دفاع و متین است بلکه مطابق برخی روایات حضرات مطابق وضعیت شخصی سایل پاسخ میدادند فلذا به اشخاص مختلف پاسخهای مختلفی میدادند که همه در جای خود میتواند مطابق با واقع باشد فلذا باید بین روایاتی که در پاسخ به سیوالات شخصی سایلین است توجه بیشتری صورت گیرد.
پاسخ


موضوعات مشابه ...
موضوع نویسنده پاسخ بازدید آخرین ارسال
  معنای ظهور عرفی و بیان برخی از قواعد استظهار عرفی Payam_Khajei 0 62 24-بهمن-1402, 14:54
آخرین ارسال: Payam_Khajei
  نسبت روایات عرض با روایات نهی از تفسیر Payam_Khajei 0 70 21-بهمن-1402, 22:14
آخرین ارسال: Payam_Khajei
  مقصود از روایات ناهی از تفسیر قرآن به رأی Payam_Khajei 0 72 21-بهمن-1402, 21:25
آخرین ارسال: Payam_Khajei
  کلام بحوث در مورد روایات نهی از رجوع به قرآن Payam_Khajei 0 58 19-بهمن-1402, 00:44
آخرین ارسال: Payam_Khajei
  اشکال صاحب وسایل به استفاده از روایات عرض بر حجیت ظواهر قرآن Payam_Khajei 0 149 18-بهمن-1402, 00:37
آخرین ارسال: Payam_Khajei
  بیان نحوه ظهور گیری از "و امسحوا برؤوسکم" در صحیحه زراره Payam_Khajei 0 46 25-دي-1402, 14:57
آخرین ارسال: Payam_Khajei
  نقد کلام علامه طباطبایی مبنی بر اینکه آیات الاحکام تنها در مقام بیان اصل تشریع هستند محمودی 10 1,078 21-بهمن-1401, 18:44
آخرین ارسال: مسعود عطار منش
  مقدمه اول از مقدمات حکمت؛ در مقام بیان بودن متکلم یا عدم قرینه متصله بر اهمال؟ محمودی 0 360 9-بهمن-1401, 15:34
آخرین ارسال: محمودی
  نقد "تفصیل بین روایات مقام افتا و روایات مقام تعلیم" موحدی اصل 0 332 15-آذر-1401, 12:21
آخرین ارسال: موحدی اصل
  جدلی بودن تمسک به «لا يَنالُ عَهْدِي الظّالِمِينَ» در روایات مهدی منصوری 0 1,131 8-اسفند-1398, 22:36
آخرین ارسال: مهدی منصوری

پرش به انجمن:


کاربران در حال بازدید این موضوع: 1 مهمان