تفسیر قمی و منبع یابی احادیث

[محمود رفاهی فرد]

در مقاله ای روایات تفسیری منقول از علی بن ابراهیم در کافی مورد بررسی قرار گرفته و از عدم ذکر آنها در تفسیر موجود، نقصان تفسیر موجود نتیجه گرفته شده است. به نظر ما این استدلال تمام نیست. صرف این که علی بن ابراهیم در سند روایتی باشد دلیل نمی شود که آن روایت در کتاب علی بن ابراهیم باشد. چرا که ممکن است علی بن ابراهیم صرفا در طریق به کتاب شخص دیگری باشد و به این جهت در سند قرار گرفته باشد. حتی ممکن است علی بن ابراهیم آن روایت را ندیده باشد و صرفا به جهت اجازه ی عامی که نسبت به کتب آن شخص داده در سند آمده باشد.
بله در برخی موارد ممکن است با شواهدی اثبات کنیم که منبع روایت، کتاب علی بن ابراهیم بوده است. مثل اگر سند روایت، "علی بن ابراهیم رفعه" باشد معلوم می شود که منبع، کتاب علی بن ابراهیم بوده است. چرا که تعابیری مانند رفعه و یرفعه نشان می دهد که کتابی که منبع حدیث بوده قبل از رفعه و یرفعه بوده است. زیرا این تعابیر در طریق به کتاب قرار نمی گیرد.
بله اصل مدعی و این که ظاهرا تمام تفسیر علی بن ابراهیم در تفسیر موجود نقل نشده صحیح است.
برگرفته از درس خارج فقه 96/9/26

[حسین بن علی]

کبرای اینکه روایاتی در کتاب الآن علی بن ابراهیم نقل نشده اگر مورد پذیرش ایشان است میتواند نشان از ضعف در نقل کتاب و عدم اعتماد به نسخه باشد
در ضمن اگر تعبیر از علی بن ابراهیم رفعه باشد آیا لزوما نقل از کتاب بوده است؟؟ ممکن نیست نقل شفاهی صورت گرفته باشد؟

[محمود رفاهی فرد]

صرف این که پاره ای از روایات تفسیر قمی را جامع کتاب فعلی نقل نکرده است چه ضرری به اعتبار قسمت نقل شده می زند؟
بله استاد به تبع والد معظمشان به نکته ی دیگری (تفاوت های منقولات این کتاب با منقولات مجمع البیان و تاویل الایات) قائل اند که تفسیر موجود اعتباری متوسط دارد و در صورت غرابت در متن یا سند حجیت ندارد.
مطلبی هم که در مورد رفعه ... نقل شد با این پیش فرض بود که حدیث از منبع مکتوبی گرفته شده است. یعنی مفروض این است که از منبع مکتوب گرفته شده و حال دنبال آن منبعیم. غرض، ارائه ی شیوه ای برای دستیابی به آن منبع بوده است. این که در زمان مرحوم کلینی داب محدثین نقل از مکتوباب و اصول و مصنفات اصحاب بوده است در محل خود باید اثبات شود و غرض فعلی ، اثبات آن نبود.