روایتی جالب در مفهوم صله ی رحم

[محمود رفاهی فرد]

در کافی به سند صحیح از امام صادق علیه السلام حدیث زیر نقل شده است:
صِلْ رَحِمَكَ وَ لَوْ بِشَرْبَةٍ مِنْ مَاءٍ وَ أَفْضَلُ مَا تُوصَلُ بِهِ الرَّحِمُ كَفُّ الْأَذَى عَنْهَا وَ صِلَةُ الرَّحِمِ مَنْسَأَةٌ فِي الْأَجَلِ مَحْبَبَةٌ فِي الْأَهْلِ.

مشکل این است که صرف کف الاذی، عرفا صله محسوب نمی شود. چه طور این فراز روایت با وجوب صله ی رحم جمع می شود؟

[سید محمد صادق رضوی]

احسنت روایت جالب توجهیست.
به نظر می رسه این تعبیر عرفی باشه. زمانی که کار ناشایستی متعارف باشه صرف عدم آن یک فضیلت محسوب میشه. مثلا شما به کسی که مدام آزارتان می دهد و زمانی قصد کمک به شما را اظهار کند می گویید: همینکه اذیتم نکنی بهترین کمک است. به قول معروف:«مرا به خیر تو امید نیست شر مرسان»
در این روایت هم می توان گفت با توجه به این که متعارف اینست که ارحام با یکدیگر رفتار مناسبی نداشته و هر یک به نحوی به دیگری آزار می رساند همین خود داری از آزار رساندن اولین فردیست که با آن صله رحم محقق می شود. والبته این منافات با این ندارد که از جای دیگر دانسته باشیم که مراتب دیگر صله رحم هم در فرض تحقق شرایط واجب باشند.

[محمود رفاهی فرد]

بله در جایی که کار ناشایستی متعارف باشد صرف ترک آن فضیلت محسوب می شود کما ذکرتم اما این غیر صدق صله ی رحم است.اگر کسی هیچ رسیدگی ای به رحمش نکند و کلا از او منقطع شود و به این جهت هم اذیتی به او نرساند، آیا می گوییم یکی از مراتب صله ی رحم را به جا آورده است؟

[سید محمد صادق رضوی]

بنابراین در مثالی هم که زدم بگویید به صرف اذیت نکردن کمک صدق نمی کند.

[محمد 68]

با توجه به اینکه در ابتدای روایت میفرماید: «صل رحمک و لو بشربة من ماء» به ذهن میرسد که باید ارتباط برقرار شود و کف الاذی به معنای ترک رابطه برای جلوگیری از اذیت معنای نادرستی است.

شاید با توجه به همون نکته ابتدایی روایت بشه اینجور معنا کرد که باید ارتباط برقرار کنید و در صورتی که مشکلات مذکور در کلام سید رضوی محقق شد، شما بر خلاف متعارف عمل کرده و خود را از اذیت کردن نگهداری کنید. (از اذیت کردن خویشان، کف نفس کنید)

[سید محسن حائری]

آیا این احتمال نیست که بگوییم «کف الاذی» نه یعنی خودداری از اذیت صادر از خودمان، بلکه یعنی جلوگیری از اذیت صادر از دیگران؟
درست است که به ذهن می‌زند که «کف» به معنای منع دیگران نیست و به معنای «خودداری» است (واقعا این گونه است؟) اما با توجه به «افضل» بودن چنین کاری، احتمالی که مطرح کردم خیلی معقول می‌شود.
این که کسی باعث شود اذیتی به رحمش نرسد، بهترین صله‌ی رحم است. نیست؟

همچنین در این که «کف» به معنای «خودداری» باشد هم شک دارم. همین که خیلی اوقات به صورت «کف النفس» استفاده می‌شود، نشان می‌دهد که «کف غیر النفس» هم داریم.