امتیاز موضوع:
  • 0 رای - 0 میانگین
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
برائت در شبهات غیر محصوره و ضابطۀ آن
#1
به نظر استاد جریان اصل در شبهات محصوره حتی در صورتی که منجر به مخالفت قطعیه شود محذور عقلی نداشته و تنها بدلیل مخالفت با ارتکاز عقلائی نمی توان شمول ادله نسبت به آن را پذیرفت ؛ اما مخالفت احتمالیه را نه دارای محذور عقلی و نه محذور عقلائی میبینند ولی در عین حال بخاطر روایات خاصه ای که علم اجمالی را منجز دانسته و الغاء خصوصیت از این روایات ، جریان اصل در بعض اطراف را نیز خلاف مقتضای ادله می دانند .
و لکن در شبهات غیر محصوره جریان اصل در جمیع اطراف با فرض این که داعی عقلائی برای ارتکاب جمیع اطراف وجود ندارد ترخیص در مخالفت قطعیه محسوب نمی شود زیرا آن ترخیص در مخالفت قطعیه ای که مخالف با ارتکاز عقلاست آن ترخیصی است که در سلسله علل تحقق حرام واقعی واقع شود ولی با توجه به این که در شبهات غیر محصوره داعی بر ارتکاب جمیع اطراف وجود ندارد می توان در هر یک از اطراف که خواستیم مرتکب شویم برائت را جاری کنیم و هیچ یک از محذورات را ندارد یعنی نه عقلاً نا ممکن است و نه عقلائیاً خلاف ارتکاز است و نه خلاف مقتضای ادله است چون ادلۀ خاصه ای که علم اجمالی را منجز دانسته در شبهات محصوره بوده و امکان الغاء خصوصیت از آن ادله به شبهات غیر مخصوره وجود ندارد .
با توجه به بیانات مذکور معلوم می شود ملاک در شبهۀ غیر محصوره این است که داعی بر ارتکاب جمیع وجود نداشته باشد و نمی توان تعدادی خاصی را معین کرد مثلا اگر دانه برنج نجسی در میان دانه های برنج یک بشقاب باشد اگر چه بلحاظ تعداد خیلی زیاد است ولکن چون داعی بر اکل تمام بشقاب وجود دارد شبهۀ غیر محصوره محسوب نمی شود بخلاف یک گوشت غیر مذکی در میان گوشتهای شهر که چون داعی بر اکل تمام گوشتهای شهر وجود ندارد شبهۀ غیر محصوره می باشد .
پاسخ
#2
ابتدا نوشته اید که در شبهه ی غیر محصوره جریان اصل در جمیع اطراف ترخیص در مخالفت قطعیه محسوب نمی شود و سپس در مقام تعلیل نوشته اید ترخیص در مخالفت قطعیه ای که خلاف ارتکاز عقلاست آن ترخیصی است که.....بالاخره ترخیص نیست یا ترخیص خلاف ارتکاز نیست؟
ظاهرا تعبیر دوم وجیه است.یعنی ترخیص در مخالفت قطعیه هست ولی چون در سلسله علل قرار نمی گیرد خلاف ارتکاز نیست.لذا باید تامل کرد که آیا اصل ترخیص در مخالفت قطعیه خلاف ارتکاز نیست؟ آیا خصوص این که مقنن تکوینا باعث مخالفت قانونش بشود خلاف ارتکاز است یا اصل این که قانونی جعل کند که مفادش جواز مخالفت قطعی است هم خلاف ارتکاز است؟
ثانیا اگر اصل ترخیصی در جمیع اطراف جاری باشد پس جکم واقعی فعلی نخواهد بود. آیا همین که حکم واقعی در چنین شرایطی از فعلبت ساقط شود خلاف ارتکاز نیست؟ الا ان یقال که ترخیص در جمیع به قول مطلق نیست و ...
ثالثا این که مناط شبهه غیر محصوره عدم داعی بر ارتکاب جمیع است پس در جایی که یکی از دو غذا نجس است و یکی از دو غذا تلخ است جوری که نوعا داعی به اکل آن نیست آیا در این فرض علم اجمالی منجز نیست؟
ضمنا چرا معیار داعی نوعی قرار داده شده و نه شخصی؟
پاسخ
 سپاس شده توسط سید محسن حائری
#3
ابتدا نوشته اید که در شبهه ی غیر محصوره جریان اصل در جمیع اطراف ترخیص در مخالفت قطعیه محسوب نمی شود و سپس در مقام تعلیل نوشته اید ترخیص در مخالفت قطعیه ای که خلاف ارتکاز عقلاست آن ترخیصی است که.....بالاخره ترخیص نیست یا ترخیص خلاف ارتکاز نیست؟
ظاهرا تعبیر دوم وجیه است.یعنی ترخیص در مخالفت قطعیه هست ولی چون در سلسله علل قرار نمی گیرد خلاف ارتکاز نیست.لذا باید تامل کرد که آیا اصل ترخیص در مخالفت قطعیه خلاف ارتکاز نیست؟ آیا خصوص این که مقنن تکوینا باعث مخالفت قانونش بشود خلاف ارتکاز است یا اصل این که قانونی جعل کند که مفادش جواز مخالفت قطعی است هم خلاف ارتکاز است؟
ثانیا اگر اصل ترخیصی در جمیع اطراف جاری باشد پس جکم واقعی فعلی نخواهد بود. آیا همین که حکم واقعی در چنین شرایطی از فعلبت ساقط شود خلاف ارتکاز نیست؟ الا ان یقال که ترخیص در جمیع به قول مطلق نیست و ...
ثالثا این که مناط شبهه غیر محصوره عدم داعی بر ارتکاب جمیع است پس در جایی که یکی از دو غذا نجس است و یکی از دو غذا تلخ است جوری که نوعا داعی به اکل آن نیست آیا در این فرض علم اجمالی منجز نیست؟
ضمنا چرا معیار داعی نوعی قرار داده شده و نه شخصی؟
پاسخ
 سپاس شده توسط مسعود عطار منش
#4
(2-ارديبهشت-1397, 00:09)محمود رفاهی فرد نوشته: ابتدا نوشته اید که در شبهه ی غیر محصوره جریان اصل در جمیع اطراف ترخیص در مخالفت قطعیه محسوب نمی شود و سپس در مقام تعلیل نوشته اید ترخیص در مخالفت قطعیه ای که خلاف ارتکاز عقلاست آن ترخیصی است که.....بالاخره ترخیص نیست یا ترخیص خلاف ارتکاز نیست؟
ظاهرا تعبیر دوم وجیه است.یعنی ترخیص در مخالفت قطعیه هست ولی چون در سلسله علل قرار نمی گیرد خلاف ارتکاز نیست .
همانطور که شما فرمودید تعبیر دقیق این است که آن ترخیص در جمیع اطرافی که خلاف ارتکاز است آن است که منجر به ترخیص در مخالفت قطعیه شود .
پاسخ
#5
(2-ارديبهشت-1397, 00:09)محمود رفاهی فرد نوشته: لذا باید تامل کرد که آیا اصل ترخیص در مخالفت قطعیه خلاف ارتکاز نیست؟ آیا خصوص این که مقنن تکوینا باعث مخالفت قانونش بشود خلاف ارتکاز است یا اصل این که قانونی جعل کند که مفادش جواز مخالفت قطعی است هم خلاف ارتکاز است ؟
در ابتداء فرمودید «لذا باید تامل که که آیا اصل ترخیص در مخالفت قطعیه خلاف ارتکاز نیست؟» و سپس فرمودید «یا اصل این که قانونی جعل کند که مفادش جواز مخالفت قطعی است هم خلاف ارتکاز است» ؛ دقت بفرمایید اصلا ترخیص در مخالفت قطعیه ای داده نمی شود بلکه صرفا ترخیص در جمیع اطراف است یعنی روی هر فرد که دست بگذارید می توانید انجام دهید ولی جون مجموع من حیث المجموع خارج از قدرت بوده و یا داعی عقلائی بر اتیانش نیست اصلا مخالفت قطعیه مفروض العدم است و ترخیص نسبت به آن هم موضوع ندارد .
پاسخ
#6
(2-ارديبهشت-1397, 00:09)محمود رفاهی فرد نوشته: ثانیا اگر اصل ترخیصی در جمیع اطراف جاری باشد پس جکم واقعی فعلی نخواهد بود. آیا همین که حکم واقعی در چنین شرایطی از فعلبت ساقط شود خلاف ارتکاز نیست؟ الا ان  یقال که ترخیص در جمیع به قول مطلق نیست و  ...
همانطور که خودتان نیز اشاره فرمودید ترخیص در جمیع به این معناست که روی هر کدام که دست بگذارید جائز بوده و می توانید مرتکب شوید چون مفروض این است که اگر الف را مرتکب شوید نسبت به ب دیگر داعی عقلائی یا قدرت ندارید و اگر ب را مرتکب شوید نسبت به الف همینطور است البته در یک حجم وسیع تر که بر شبهۀ غیر محصوره قابل تطبیق باشد و به نظر می رسد این منافاتی با فعلیت تکلیف واقعی به این معنا که شارع کما کان بر واقع تحفظ دارد ، نخواهد داشت ؛ البته چون مصالح ترخیصیه هم برایش مهم بوده احتیاط را جعل نکرده بلکه روح بیانش این گونه است : من نسبت به تکلیف واقعی اهتمام دارم و در عین حال مصالح ترخیصیه زیادی هم در این بین است که فوت شدنش مفسده دارد فلذا مطلوب در نزد من این است که مقداری از واقع انحام نشود برای تحفظ احتمالی بر تکلیف واقعی و مقداری دیگر مرخص فیه باشد برای تحفظ بر ملاکات ترخیصی و ... و چون مفروض این است که ملاکات الزامی خود به خود تحفظ احتمالی می شود دیگر نسبت به آن بیانی نمی کنم و فقط ترخیصم را بیان می کنم . آیا این خلاف ارتکاز است ؟
پاسخ
#7
(2-ارديبهشت-1397, 00:09)محمود رفاهی فرد نوشته: ثالثا این که مناط شبهه غیر محصوره عدم داعی بر ارتکاب جمیع است پس در جایی که یکی از دو غذا نجس است و یکی از دو غذا تلخ است جوری که نوعا داعی به اکل آن نیست آیا در این فرض علم اجمالی منجز نیست؟
ملاک شبهۀ غیر محصوره عدم داعی است ولی به نظر می رسد مراد عدم داعی ای است که در اثر کثرت است نه در اثر تلخ بودن و ... چرا که بین عدم داعی ای که به خاطر کثرت اطراف است و بین تلخ بودن و ... فرق است در حکم به تنجیز و عدم تنجیز ؛ بیان ذلک :
ادلۀ خاصه ای در مورد تنجیز علم اجمالی داشتیم که موردش شبهات محصوره بود مانند انائین مشتبهین و ... ؛ استاد مکرم ، از دو روش برای تسری حکم از این موارد به موارد دیگر استفاده کردند :1-الغای خصوصیت-2-اطلاق مقام ؛ در استفاده از هر دو روش بین دو سنخ عدم الداعی (عدم الداعی بخاطر کثرت و عدم الداعی بخاطر تلخ بودن و ...)فرق است ؛ اگر بخواهیم از روش اول یعنی الغای خصوصیت استفاده کنیم خیلی روشن است که از اطراف قلیله به اطراف کثیره نمی توان الغای خصوصیت کرد چرا که در اطراف کثیره ، مصالح ترخیصیه زیادی در اثر تنجیز علم اجمالی ، فوت می شود بخلاف اطراف قلیله مثل انائین و ...؛ و اگر بخواهیم از روش دوم یعنی اطلاق مقام استفاده کنیم نیز همینطور است یعنی ممکن است بگوئیم به اطلاق مقام از انائینی که داعی بر هر دو وجود دارد به انائینی که داعی بر ارتکاب هر دو وجودندارد مثلا یکی داغ است یا طبق مثال شما تلخ است ، حکم را تسری می دهیم ولی دیگر نمی توان این اطلاق مقام ، حکم شبهات غیر محصوره و هزار اناء را نیز استفاده کرد فثبت الفرق بین دو سنخ عدم الداعی.
پاسخ
#8
(2-ارديبهشت-1397, 07:04)مسعود عطار منش نوشته:
(2-ارديبهشت-1397, 00:09)محمود رفاهی فرد نوشته: ثانیا اگر اصل ترخیصی در جمیع اطراف جاری باشد پس جکم واقعی فعلی نخواهد بود. آیا همین که حکم واقعی در چنین شرایطی از فعلبت ساقط شود خلاف ارتکاز نیست؟ الا ان  یقال که ترخیص در جمیع به قول مطلق نیست و  ...
همانطور که خودتان نیز اشاره فرمودید ترخیص در جمیع به این معناست که روی هر کدام که دست بگذارید جائز بوده و می توانید مرتکب شوید چون مفروض این است که اگر الف را مرتکب شوید نسبت به ب دیگر داعی عقلائی یا قدرت ندارید و اگر ب را مرتکب شوید نسبت به الف همینطور است البته در یک حجم وسیع تر که بر شبهۀ غیر محصوره قابل تطبیق باشد و به نظر می رسد این منافاتی با فعلیت تکلیف واقعی به این معنا که شارع کما کان بر واقع تحفظ دارد ، نخواهد داشت ؛ البته چون مصالح ترخیصیه هم برایش مهم بوده احتیاط را جعل نکرده بلکه روح بیانش این گونه است : من نسبت به تکلیف واقعی اهتمام دارم و در عین حال مصالح ترخیصیه زیادی هم در این بین است که فوت شدنش مفسده دارد فلذا مطلوب در نزد من این است که مقداری از واقع انحام نشود برای تحفظ احتمالی بر تکلیف واقعی و مقداری دیگر مرخص فیه باشد برای تحفظ بر ملاکات ترخیصی و ... و چون مفروض این است که ملاکات الزامی خود به خود تحفظ احتمالی می شود دیگر نسبت به آن بیانی نمی کنم و فقط ترخیصم را بیان می کنم . آیا این خلاف ارتکاز است ؟
توضیحات شما نوعی تقریر از «تخییر» است (که مخالف فرمایشات استاد می‌باشد). درست است که مطابق توضیح شما از نظر اثباتی تنها چیزی که بیان می‌شود ترخیص است و اشاره‌ای به مخیر بودن عبد بین اطراف ندارد، اما ثبوتا اراده‌ی مولا به تخییر عبد بین اطراف تعلق گرفته است و راضی به ارتکاب جمیع نیست.
این فرمایش هر چند وجیه باشد، اما با فرمایشات استاد متفاوت است، چرا که ایشان ثبوتا قائل به ترخیص در جمیع اطراف به صورت مطلق (چه عبد اطراف دیگر را انجام بدهد، چه انجام ندهد) می‌باشد.
و درست است که چنین ترخیصی در مقام عمل منجر به مخالفت قطعیه نخواهد شد، اما بالاخره ترخیص در مخالفت قطعیه است.
مثلا اگر مولا صریحا بگوید «جایز است تمامی این‌ها را مرتکب شوی، ولو جمیعا» در عین حالی که امکان ارتکاب جمیع وجود ندارد، این ترخیص، ترخیص در جمیع اطراف است و ترخیص به مخالفت قطعیه می‌باشد.
پاسخ


موضوعات مشابه ...
موضوع نویسنده پاسخ بازدید آخرین ارسال
  توضیحاتی پیرامون اشکال تعارض جعل و مجعول در بحث استصحاب در شبهات حکمیه مسعود عطار منش 0 137 26-خرداد-1402, 21:57
آخرین ارسال: مسعود عطار منش
  آیت الله شبیری:استصحاب در شبهات حکمیه مسعود عطار منش 6 1,240 15-اسفند-1399, 19:39
آخرین ارسال: 105767
  شبهه ای در جریان استصحاب در شبهات حکمیه مسعود عطار منش 2 703 2-اسفند-1399, 07:19
آخرین ارسال: 105767
  نکته علمی:  ضابطۀ[جمع عرفی مسعود عطار منش 4 6,520 16-دي-1397, 13:55
آخرین ارسال: مسعود عطار منش
  نکته علمی:  اشکالی به جریان تخییری برائت در اطراف علم اجمالی و پاسخ به ان مسعود عطار منش 0 2,576 20-اسفند-1396, 08:01
آخرین ارسال: مسعود عطار منش
  نکته علمی:  اشکال جریان تخییری برائت در اطراف علم اجمالی مسعود عطار منش 2 4,059 19-اسفند-1396, 07:37
آخرین ارسال: مسعود عطار منش
  نکته علمی:  ترجیح ذی المزیه در جریان برائت در اطراف علم اجمالی2 مسعود عطار منش 4 6,340 16-اسفند-1396, 20:55
آخرین ارسال: محمد 68
  نکته علمی:  ترجیح ذی المزیه در جریان اصل برائت مسعود عطار منش 6 10,728 13-اسفند-1396, 07:52
آخرین ارسال: مسعود عطار منش
  نکته علمی:  جریان برائت در بعض اطراف معلوم بالاجمال بدون اشکال ترجیح بلا مرجح مسعود عطار منش 0 2,276 7-اسفند-1396, 08:09
آخرین ارسال: مسعود عطار منش
  تقریبی متفاوت از برائت عقلی مسعود عطار منش 3 3,548 30-دي-1396, 20:26
آخرین ارسال: حسین بن علی

پرش به انجمن:


کاربران در حال بازدید این موضوع: 1 مهمان