در مورد اثرات علت و حکمت از نظر تعمیم و تخصیص اختلاف است که شاید اکثر آنها نزاع لفظی باشد. ولی در مقام ثبوت تعلیل های ذکر شده برای احکام را می توان به یکی از صورت های زیر برگرداند.در خصوص تعمیم و یا تخصیص، حکم هر صورت واضح است. اما مهم مقام اثبات است که علت ذکر شده در لسان دلیل به کدام یک از حالات زیر باز می گردد؟حالا اسمش را علت بگذاریم یا حکمت یا چیز دیگر.
1 علت تامه منحصره برای کلی حکم شرعی
2 علت تامه غیر منحصره برای کلی حکم شرعی
3 علت ناقصه منحصره برای کلی حکم شرعی
4 علت ناقصه غیرمنحصره برای کلی حکم شرعی
5 علت تامه منحصره برای حکم مذکور
6 علت تامه غیر منحصره برای حکم مذکور
7 علت ناقصه منحصره برای حکم مذکور
8 علت ناقصه غیر منحصره برای حکم مذکور
9 دخیل است در شخص حکم مذکور
10 فقط فایده و نتیجه
11 هیچ کدام فقط اسکات و اقناع
مثال برای صورت 6: پزشک می گوید ورزش کن تا لاغر شوی. (لاغر شدن فقط برای وجوب ورزش علت غیر منحصره است) ولی لاغری ناشی از ورزش فقط مطلوب اوست (نه رژیم غذایی یا عمل جراحی یا دارو)و منافات ندارد که اگر چربی خون هم بالا بود بگوید ورزش کن تا چربی خونت پائین بیاید.
خواهشمند است دوستان راه های تشخیص این صور را در مقام اثبات بیان نمایند.
1 علت تامه منحصره برای کلی حکم شرعی
2 علت تامه غیر منحصره برای کلی حکم شرعی
3 علت ناقصه منحصره برای کلی حکم شرعی
4 علت ناقصه غیرمنحصره برای کلی حکم شرعی
5 علت تامه منحصره برای حکم مذکور
6 علت تامه غیر منحصره برای حکم مذکور
7 علت ناقصه منحصره برای حکم مذکور
8 علت ناقصه غیر منحصره برای حکم مذکور
9 دخیل است در شخص حکم مذکور
10 فقط فایده و نتیجه
11 هیچ کدام فقط اسکات و اقناع
مثال برای صورت 6: پزشک می گوید ورزش کن تا لاغر شوی. (لاغر شدن فقط برای وجوب ورزش علت غیر منحصره است) ولی لاغری ناشی از ورزش فقط مطلوب اوست (نه رژیم غذایی یا عمل جراحی یا دارو)و منافات ندارد که اگر چربی خون هم بالا بود بگوید ورزش کن تا چربی خونت پائین بیاید.
خواهشمند است دوستان راه های تشخیص این صور را در مقام اثبات بیان نمایند.
