نکته علمی: کیفیت قصد قربت درموارد اموری که داعی بر فعل و ترک عقلایی و آن جود دارد

[مسعود عطار منش]

برخی موضوعات به گونه ای هستند که داعی نوعی بر فعل یا ترک انها حاصل می باشد مثل اکل قاذورات که داعی بر ترک آن نوعاً حاصل است یا حفظ نفس که داعی بر فعل آن نوعاً حاصل است .
در این که شارع چگونه می تواند به این موارد امر و نهی کند بحثی در گرفته است:
مرحوم خوئی مصحح امر و نهی را تمکن عبد از استناد فعل و ترک به مولا و به عبارتی تمکن از تقرب الی الله، دانسته اند لذا آن را شامل تمامی مکلفین ولو آن اشخاصی که به حسب عادت داعی ندارند شمرده اند  و لکن در چگونگی تمشی قصد قربت بحث دیگری لازم است چون وقتی چیزی خود بخود حاصل است من چگونه می توانم حصولش را به داعی تقرب تحصیل کنم :
مرحوم صدر جزء الداعی را بعنوان راه حل مطرح نمودند به این معنا که بر فرض که آن داعی نوعی بر فعل یا ترک علت تامه باشد این قصد تقرب نیز علت تامه می باشد و لکن با اجتماع علتین بر معلول واحد هر یک به جزء العله تبدیل میشود و همین مقدار برای تقرب کافیست .
استاد شبیری حفظه الله فرمودند اگر بطور مثال شخصی اصلا غذا ندارد تا اکل طعام کند چگونه می تواند نیت روزه کند و امساکش را مستند به مولا کند در حالیکه این امساک خود بخود حاصل است ؛ ایشان در مقام بیان راه حل به داعویت شأنیه اشاره نمودند که عقل بیش از این مقدار را شرط نمی داند که عبد قصد کند که اگر هم غذا داشتم به خاطر امر مولا  از اکل آن امساک می کردم و لازم نیست حتی جزء العله بالفعل باشد بلکه آنچه شرط است علت تامه شأنی می باشد .