17-دي-1397, 20:31
در مورد اصاله الصحه به معنای حمل فعل مومن بر حسن و عدم قبیح، استناد شده است به آیه ی قولوا للناس حسنا به ضمیمه ی روایت کافی در تفسیر آیه (ولا تقولوا الا خیرا حتی تعلموا ما هو)
ظاهرا تعبیر "حتی تعلموا ما هو" سبب شده که انگاشته شود حدیث به معنای حمل بر صحت در مورد فعل است. گرچه باز هم می توان گفت آیه ناظر به قضاوت قولی در باره ی دیگران است و ناظر به امر قلبی نیست.ولی استاد قائل بودند که قول موضوعیت ندارد و ظاهرا استدلال را تمام می دانستند(؟). (یا شاید قول اعم از قول قلبی یا اصلا به معنای قول قلبی است چنانکه در فارسی مثلا می گوییم بگو خیر است یعنی این گونه بیانگار)
ولی به نظر می رسد که تعبیر حتی تعلموا ما هو قرینیتی بر این معنی ندارد و آیه ناظر به همان خوش گفتاری با دیگران است که امری عقلائی نیز هست. در کافی در باب الصَّدَقَةِ عَلَى مَنْ لَا تَعْرِفُهُ، این دو روایت آمده است:
1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ عَنْ سَدِيرٍ الصَّيْرَفِيِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أُطْعِمُ سَائِلًا لَا أَعْرِفُهُ مُسْلِماً فَقَالَ نَعَمْ أَعْطِ مَنْ لَا تَعْرِفُهُ بِوَلَايَةٍ وَ لَا عَدَاوَةٍ لِلْحَقِّ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ- وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً وَ لَا تُطْعِمْ مَنْ نَصَبَ لِشَيْءٍ مِنَ الْحَقِّ أَوْ دَعَا إِلَى شَيْءٍ مِنَ الْبَاطِلِ.
2- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ النَّوْفَلِيِّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ السَّائِلِ يَسْأَلُ وَ لَا يُدْرَى مَا هُوَ قَالَ أَعْطِ مَنْ وَقَعَتْ لَهُ الرَّحْمَةُ فِي قَلْبِكَ وَ قَالَ أَعْطِ دُونَ الدِّرْهَمِ قُلْتُ أَكْثَرُ مَا يُعْطَى قَالَ أَرْبَعَةُ دَوَانِيقَ.
در روایت اول، که آیه ی محل بحث آمده است ممکن است تصور شود که موید این است که آیه به همان معنای حسن ظن است. اما می توان گفت که آیه به همان معنای خوش گفتاری است و حضرت به عنوان شاهد می فرمایند چه طور وظیفه ی خوش گفتاری با مردم ثابت است با این که برخی مردم ناصبی و واجب البرائه هستند اطعام سائل هم همین گونه است. (احتمال دیگر: قولوا للناس حسنا کنایه از مطلق خوش رفتاری باشد)
با توجه به این، روایت لا تقولوا الا خیرا هم می تواند به همین معنی باشد. در فضایی که تاکید بر اجتناب از نواصب شده (چنانکه در روایات مشهود است) و نواصب هم در جامعه پراکنده اند سوال می شود که قولوا للناس حسنا به چه معنایی است و جواب داده می شود که مادام که احراز نکردید، خوش گفتار باشید. جالب این که درست در همین حدیث دوم در بابی که گذشت تعبیر و لا یدری ما هو آمده. لذا نباید این معنا، به این جهت که حتی تعلموا ما هو آمده (و نه "من هو") نفی شود. شاید این تعبیر (حتی تعلموا ما هو) به این معنی باشد که بفهمی واقع چیست(شبیه ضمیر شان) (لذا هم با وصف شخص سازگار است هم با وصف فعل) و لذا هو آمده و نه هُم با این که موضوع کلام، الناس است.
ضمنا در بعض احادیث {گرچه سندا مشکل دارد) این آیه با عنوان ما افترض الله علی اللسان آمده که موید این است که ناظر به تکلیف قلبی نیست.
