فرق بین قضا و فتوا

[مهدی خسروبیگی]

فتوا عبارتست از بیان یک قضیه‌ی کلیه‌ی حقیقیه بدون تعیین مصداق. مثلا «الخمر حرام» حال کاری ندارد که این مایع موجود در عالم خارج خمر هست یا نه؟ ولی قضا متوقف بر تعیین مصداق در خارج توسط قاضی است و فرقی هم نمی کند که نزاع در کبرای شرعی باشد یا صغرای شرعی. گاهی نزاع در تعیین صغری است مثلا آیا فلانی بایع است یا واهب؟ که هر کدام باشد، احکامی دارد. گاهی هم نزاع کبروی است مثلا این خانم که زوجه بودن او مسلم است آیا از عقار ارث می برد یا نه؟ که این نزاع کبروی است. پس فرق  باب قضا و فتوا این است که حل مخاصمه منوط به حکم حاکم و تعیین صغروی ولو به حسب کبرایی که خود حاکم معتقد به آن است. در حالی که در باب فتوا، فتوا دادن منوط به وجود موضوع در خارج نیست چه رسد به تعیین مصداق. یعنی حتی اگر خمری هم در خارج نباشد صحیح است مفتی حکم به حرمت خمر کند. قوام قضا به این است که قاضی إنهاء خصومت کند به تعیین خارجی. بلافرق بین اینکه منشأ اختلاف بین مدعی و منکر شبهه‌ی موضوعیه باشد یا اختلاف در حکم کلی الهی. 24/6/98خارج فقه