23-بهمن-1397, 23:22
آیت‌الله العظمی شبیری زنجانی:
?در کتب رجالی سابق مانند رجال نجاشی و کشّی و شیخ طوسی، نسبت به ابراهیم بن هاشم (پدر علی بن ابراهیم) توثیق صریحی وارد نشده است. اما سید بن طاووس در فلاح السائل فرموده‌اند: اصحاب بر وثاقت ابراهیم بن هاشم اتفاق دارند . این سوال مطرح می‌شود که ایشان به چه دلیلی چنین ادعایی (آن هم اتفاق اصحاب) را مطرح کرده‌اند؟ ممکن است گفته شود سید بن طاووس کتابخانه بسیار مهم و معظمی داشته که بسیاری از کتاب‌های قرن سوم و چهارم و پنجم در آنجا وجود داشته است. این احتمال وجود دارد که در یکی از آن کتاب‌ها ابراهیم بن هاشم توثیق شده باشد. لکن با این بیان نمی‌توان اشکال را پاسخ داد. اگر سید بن طاووس به توثیق ابراهیم بن هاشم اکتفاء می‌کرد این پاسخ صحیح بود، اما اینکه ایشان می‌فرماید «همه اصحاب بر وثاقت ایشان اتفاق دارند» با این احتمال سازگار نیست و ما یقین داریم که چنین اتفاقی در کار نبوده است.
?در جواب از این سوال می‌توان گفت ظاهرا قرائن و خصوصیاتی که در شرح حال ابراهیم بن هاشم ذکر گردیده، با وثاقت او ملازمه دارد.
?به دست آوردن توثیق اشخاص منحصر در تعابیر ارباب فنّ نیست. اگر ما به دست آوردن توثیق اشخاص را در بیان رجالیون منحصر بدانیم، لازم می‌آید که وثاقت برخی افراد که قطعا ثقه هستند، زیر سوال برود.
✳️مثلا در رابطه با شیخ صدوق توثیق صریحی در کلمات اهل رجال وجود ندارد و حال آنکه ما و قدماء در وثاقت ایشان تردیدی نداریم. از اینکه علماء (با وجود اختلاف مسالک‌شان) هیچ‌یک از روایات ابراهیم بن هاشم را به سبب نقل ایشان ردّ نکرده‌اند، استفاده می‌شود که آنها ابراهیم بن هاشم را ثقه می‌دانسته‌اند.
?در این مسئله شواهد دیگری، مانند تعبیر «اوّل من نشر احادیث الکوفیین بقم ابراهیم بن هاشم» نیز وجود دارد. خصوصا که با مراجعه به شرح حال قمّی‌ها (مانند احمد بن محمد بن عیسی) این نکته به دست می‌آید که آنها در رابطه با روات، مشکل‌پسند بوده‌اند و اینکه شخصی بتواند برای اولین بار احادیث کوفی‌ها را در قم نشر بدهد، نشانه مورد اعتماد بودن اوست.
?البته آقای خویی شواهد دیگری را در این مسئله بیان کرده‌اند که از نظر ما ناتمام است.
?در کتب رجالی سابق مانند رجال نجاشی و کشّی و شیخ طوسی، نسبت به ابراهیم بن هاشم (پدر علی بن ابراهیم) توثیق صریحی وارد نشده است. اما سید بن طاووس در فلاح السائل فرموده‌اند: اصحاب بر وثاقت ابراهیم بن هاشم اتفاق دارند . این سوال مطرح می‌شود که ایشان به چه دلیلی چنین ادعایی (آن هم اتفاق اصحاب) را مطرح کرده‌اند؟ ممکن است گفته شود سید بن طاووس کتابخانه بسیار مهم و معظمی داشته که بسیاری از کتاب‌های قرن سوم و چهارم و پنجم در آنجا وجود داشته است. این احتمال وجود دارد که در یکی از آن کتاب‌ها ابراهیم بن هاشم توثیق شده باشد. لکن با این بیان نمی‌توان اشکال را پاسخ داد. اگر سید بن طاووس به توثیق ابراهیم بن هاشم اکتفاء می‌کرد این پاسخ صحیح بود، اما اینکه ایشان می‌فرماید «همه اصحاب بر وثاقت ایشان اتفاق دارند» با این احتمال سازگار نیست و ما یقین داریم که چنین اتفاقی در کار نبوده است.
?در جواب از این سوال می‌توان گفت ظاهرا قرائن و خصوصیاتی که در شرح حال ابراهیم بن هاشم ذکر گردیده، با وثاقت او ملازمه دارد.
?به دست آوردن توثیق اشخاص منحصر در تعابیر ارباب فنّ نیست. اگر ما به دست آوردن توثیق اشخاص را در بیان رجالیون منحصر بدانیم، لازم می‌آید که وثاقت برخی افراد که قطعا ثقه هستند، زیر سوال برود.
✳️مثلا در رابطه با شیخ صدوق توثیق صریحی در کلمات اهل رجال وجود ندارد و حال آنکه ما و قدماء در وثاقت ایشان تردیدی نداریم. از اینکه علماء (با وجود اختلاف مسالک‌شان) هیچ‌یک از روایات ابراهیم بن هاشم را به سبب نقل ایشان ردّ نکرده‌اند، استفاده می‌شود که آنها ابراهیم بن هاشم را ثقه می‌دانسته‌اند.
?در این مسئله شواهد دیگری، مانند تعبیر «اوّل من نشر احادیث الکوفیین بقم ابراهیم بن هاشم» نیز وجود دارد. خصوصا که با مراجعه به شرح حال قمّی‌ها (مانند احمد بن محمد بن عیسی) این نکته به دست می‌آید که آنها در رابطه با روات، مشکل‌پسند بوده‌اند و اینکه شخصی بتواند برای اولین بار احادیث کوفی‌ها را در قم نشر بدهد، نشانه مورد اعتماد بودن اوست.
?البته آقای خویی شواهد دیگری را در این مسئله بیان کرده‌اند که از نظر ما ناتمام است.
