28-بهمن-1397, 14:35
استاد شهیدی در تاریخ 23 بهمن فرمودند:
مرحوم بروجردی فرموده اند: در شبهات تحریمیه مصداقیه برائت جاری نمی شود.
به این دلیل که هر چند نهی ازمحرمات انحلالی باشد نیز برائت عقلی که مفاد قاعده «قبح عقاب بلا بیان» است موضوعش بیان از جانب مولا است و وظیفه مولا بیان کبریات است و وقتی بیان بر کبری تمام شد دیگر عقل عقاب را قبیح نمی داند زیرا مولا وظیفه خود را انجام داد و حرمت خمر را بیان کرد و این که بگوید این مایع خمر است، وظیفه مولا نیست و لذا اگر شک در خمریّت مایع شود برائت عقلیه جاری نمی شود و باید احتیاط کرد. و برائت شرعی نیز جاری نمی شود زیرا مفاد برائت شرعی این است که در جایی که جهل به تکلیف عذر است و علم به تکلیف منجّز است شارع امتناناً احتیاط را در موارد جعل بر شما واجب نکرده است؛ رفع ما لایعلمون یعنی آنچه از تکالیف که شما نمی دانید و اگر می دانستید بر شما منجّز بود، حال که نمی دانید بر شما منجّز نیست.
استاد فرمودند: نیز برائت عقلیه را حتّی در شبهات حکمیه قبول نداریم و معتقدیم قبح عقاب بلابیان یک قضیه ضروریه به شرط محمول است؛ اگر مراد از بیان مصحح عقاب باشد قضیه ضروریه به شرط محمول است یعنی عقاب در جایی که عقاب مصحح ندارد قبیح است و اگر بیان به معنای علم است و عقاب بدون علم به واقع قبیح است وجدان ما این مطلب را درک نمی کند.
بله بعید نیست برائت عقلائیه در موالی عقلائیه قبل از بیان وجود داشته باشد یعنی تا خطاب تکلیف در معرض وصول نباشد عقلاء می گویند مولا حق ندارد عبدش را عقاب کند مثلاً تا مولا به عبد خود نگفته است که «لاتشرب الخمر» حق ندارد که عبد خود را نسبت به شرب خمر عقاب کند و این برائت عقلائیه در شبهات حکمیه وجود دارد و انصافاً این برائت در شبهات موضوعیه بعد از فحص نیز وجود دارد.
و بر فرض برائت عقلی جاری نباشد برائت شرعی «رفع ما لایعلمون، ما حجب الله علم عن العباد فهو موضوع عنهم» نسبت به شبهات موضوعیه اطلاق دارد و در آن قید نشده است که تنها در جایی جاری شود که عقل حکم به احتیاط نکند یعنی قید نشده است که هر کجا برائت عقلی جاری بود برائت شرعی جاری می شود.
مرحوم بروجردی فرموده اند: در شبهات تحریمیه مصداقیه برائت جاری نمی شود.
به این دلیل که هر چند نهی ازمحرمات انحلالی باشد نیز برائت عقلی که مفاد قاعده «قبح عقاب بلا بیان» است موضوعش بیان از جانب مولا است و وظیفه مولا بیان کبریات است و وقتی بیان بر کبری تمام شد دیگر عقل عقاب را قبیح نمی داند زیرا مولا وظیفه خود را انجام داد و حرمت خمر را بیان کرد و این که بگوید این مایع خمر است، وظیفه مولا نیست و لذا اگر شک در خمریّت مایع شود برائت عقلیه جاری نمی شود و باید احتیاط کرد. و برائت شرعی نیز جاری نمی شود زیرا مفاد برائت شرعی این است که در جایی که جهل به تکلیف عذر است و علم به تکلیف منجّز است شارع امتناناً احتیاط را در موارد جعل بر شما واجب نکرده است؛ رفع ما لایعلمون یعنی آنچه از تکالیف که شما نمی دانید و اگر می دانستید بر شما منجّز بود، حال که نمی دانید بر شما منجّز نیست.
استاد فرمودند: نیز برائت عقلیه را حتّی در شبهات حکمیه قبول نداریم و معتقدیم قبح عقاب بلابیان یک قضیه ضروریه به شرط محمول است؛ اگر مراد از بیان مصحح عقاب باشد قضیه ضروریه به شرط محمول است یعنی عقاب در جایی که عقاب مصحح ندارد قبیح است و اگر بیان به معنای علم است و عقاب بدون علم به واقع قبیح است وجدان ما این مطلب را درک نمی کند.
بله بعید نیست برائت عقلائیه در موالی عقلائیه قبل از بیان وجود داشته باشد یعنی تا خطاب تکلیف در معرض وصول نباشد عقلاء می گویند مولا حق ندارد عبدش را عقاب کند مثلاً تا مولا به عبد خود نگفته است که «لاتشرب الخمر» حق ندارد که عبد خود را نسبت به شرب خمر عقاب کند و این برائت عقلائیه در شبهات حکمیه وجود دارد و انصافاً این برائت در شبهات موضوعیه بعد از فحص نیز وجود دارد.
و بر فرض برائت عقلی جاری نباشد برائت شرعی «رفع ما لایعلمون، ما حجب الله علم عن العباد فهو موضوع عنهم» نسبت به شبهات موضوعیه اطلاق دارد و در آن قید نشده است که تنها در جایی جاری شود که عقل حکم به احتیاط نکند یعنی قید نشده است که هر کجا برائت عقلی جاری بود برائت شرعی جاری می شود.
