استاد شهیدی در درس خارج فقه 29 بهمن فرمودند: برای اجرای برائت در موانع دو شرط مهم وجود دارد که ثمرات متعددی بر آن مترتب است.
شرط أول این است که: متعلّق نهی ضمنی در واجب، فعل مستقل مکلف باشد و وصف عدمی نباشد: اگر وصف عدمی در واجب باشد بازگشت به شرط دارد مثل «توضّأ بماء لیس بنجس» که در اینجا در فرض شک در نجاست و طهارت آب، به نظر ما قاعده اشتغال جاری می شود؛ زیرا تکلیف معلوم است و شک داریم وضوء با آبی که طهارت آن را احراز نکرده ایم مصداق «وضو با آبی که نجس نیست» هست یا نه که باید احتیاط کنیم. ولی اگر بگوید «صل و لاتلبس ما لایؤکل لحمه فی أثناء الصلاه» برائت جاری می شود.
شرط دوم این است که: در مانعیّت موجود شک کنیم یعنی ندانیم آنچه هست آیا متصف به مانعیت است یا نه ببه عبارت دیگر اتصاف به حرام گوشت بودن مثلا حیث تعلیلیه مانعیت است که در آن شک داریم. اما اگر شک در وجود مانع باشد برائت جاری نمی شود مثلا در «صل و لاتقهقه فی صلاتک» اگر در وجود قهقهه شک کنیم که دیگر مجرای برائت نخواهد بود. بله اگر فعلی از ما صادر می شود و نمی دانیم متّصف به قهقهه بودن می باشد یا نه، برائت از مانعیّت این فعل جاری می شود ولی اگر ندانیم قهقهه قطعیه از من صادر می شود یا نه دیگر در مانعیّت شک ندارم بلکه در وجود مانع شک دارم و برائت از مانعیّت جاری نخواهد شد.
شرط أول این است که: متعلّق نهی ضمنی در واجب، فعل مستقل مکلف باشد و وصف عدمی نباشد: اگر وصف عدمی در واجب باشد بازگشت به شرط دارد مثل «توضّأ بماء لیس بنجس» که در اینجا در فرض شک در نجاست و طهارت آب، به نظر ما قاعده اشتغال جاری می شود؛ زیرا تکلیف معلوم است و شک داریم وضوء با آبی که طهارت آن را احراز نکرده ایم مصداق «وضو با آبی که نجس نیست» هست یا نه که باید احتیاط کنیم. ولی اگر بگوید «صل و لاتلبس ما لایؤکل لحمه فی أثناء الصلاه» برائت جاری می شود.
شرط دوم این است که: در مانعیّت موجود شک کنیم یعنی ندانیم آنچه هست آیا متصف به مانعیت است یا نه ببه عبارت دیگر اتصاف به حرام گوشت بودن مثلا حیث تعلیلیه مانعیت است که در آن شک داریم. اما اگر شک در وجود مانع باشد برائت جاری نمی شود مثلا در «صل و لاتقهقه فی صلاتک» اگر در وجود قهقهه شک کنیم که دیگر مجرای برائت نخواهد بود. بله اگر فعلی از ما صادر می شود و نمی دانیم متّصف به قهقهه بودن می باشد یا نه، برائت از مانعیّت این فعل جاری می شود ولی اگر ندانیم قهقهه قطعیه از من صادر می شود یا نه دیگر در مانعیّت شک ندارم بلکه در وجود مانع شک دارم و برائت از مانعیّت جاری نخواهد شد.
