امتیاز موضوع:
  • 0 رای - 0 میانگین
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
در باب اخذ بتوسط در تهذیب شیخ طوسی
#1
این مطلب روشن است که مرحوم شیخ در تهذیب، گاهی به اتکاء مصادر متاخر، وجود حدیث در مصدر متقدم را احراز کرده و سند را با نام صاحب مصدر متقدم آغاز کرده اند. (مراجعه کنید به مقاله ی استاد سید محمد جواد شبیری درباره ی تهذیب)
نکته ی مهم این است که شیخ به چه ضابطه ای اقدام به اخذ بتوسط می کرده اند؟ به تعبیر دیگر، چرا در مواردی که حدیث را از کافی می گیرند، گاهی نام مرحوم کلینی را ذکر می کنند، گاهی بدون تصریح به نام مرحوم کلینی، سند کافی را تماما ذکر می کنند و گاهی، قسمتی از سند کافی را هم حذف می کنند؟
استاد سید محمد جواد شبیری در دروس فقه سال 95-96 با بررسی تطبیقی کتاب الدیات تهذیب (که اوج اخذ بتوسط در تهذیب است) با کافی به این نتیجه رسیدند که نوعا مرحوم شیخ تنها در صورتی اقدام به حذف قسمتی از سند می کنند که آن قسمت، از طرق متکرر و مشهور باشد  و از سوی دیگر ، در ده ها روایتی که در این باب، از کافی گرفته اند تنها در 4 مورد به نام مرحوم کلینی تصریح می کنند که هر چهار مورد، سند کافی اشکال یا غرابت دارد.
در دروس سال 96-67 هم به این مطلب اشاره کردند و ادعا نمودند که مرحوم شیخ تنها در صورتی اقدام به حذف طریق می کنند که آن طریق، مسلم الاعتبار (معتبر عند الکل) باشد (به تعبیر دیگر، در بین طرق حدیث، حد اقل یک طریق معتبر عند الکل باشد)
اینجا دو سوال طرح می شود
اول این که بالاخره ادعا این است که طرق متکرر را حذف می کنند یا ادعا این است که طرق معتبر عند الکل را حذف می کنند؟ (خصوصا این که در آمار هایی که سال اول ارائه نمودند تصریح به مواردی که مثلا سهل بن زیاد حذف شده کردند)
استاد این گونه جواب دادند که که هر دو ادعا درست است. البته باید توجه داشت که ادعا ناظر به نوع موارد است (مثلا در کتاب الدیات، بیشترین مورد حذف در مورد محمد بن یحیی (44 مورد) است. رتبه ی بعد، حذف محمد بن یحیی عن احمد بن محمد (بن عیسی) با 25 مورد است. در رتبه ی بعد 20 مورد عده من اصحابنا حذف شده است. در حالی که حذف سهل در 8 مورد است که 4 مورد آن هم طریق بدل (علی عن ابیه) داشته است.(آمار از درس استاد است)
بله در یک مورد، طریق کافی مشکل داشته که آن هم سند خاصی بوده (...) و مضمون حدیث هم متکرر و موافق قاعده بوده است.
سوال دوم این است به نظر می رسد مرحوم شیخ، در اسناد علی بن ابراهیم عن ابیه عن ابن ابی عمیر، بناء بر حذف ندارند مخصوصا اگر طریق بدلی نباشد. نکته ی این چیست؟ آیا مرحوم شیخ در این طریق، ضعفی می دیده اند که آن را حذف نمی کرده اند؟ فرق علی عن ابیه با محمد بن یحیی چیست؟
استاد این گونه جواب دادند (اگر درست نقل کنم) که منشا عملکرد شیخ این نیست که شیخ در طریق علی عن ابیه ضعفی می دیده است. بلکه منشا این است که کتاب ابن ابن ابی عمیر از کتبی نبوده که افراد کثیرا به آن مراجعه و از آن اخذ کنند. بله کتاب ابن ابی عمیر مشهور و معتبر بوده (مقدمه ی فقیه) ولی به جهت پراکندگی و مبوب نبودن، در زمان شیخ چندان محل اخذ نبوده است. مانند کافی و وسائل در زمان ما که معمولا به وسائل ارجاع می دهند با این که کافی هم مشهور و معتبر است. مضافا این که اساسا نقل علی عن ابیه عن ابن ابی عمیر چندان روشن نیست که از کتاب ابن ابی عمیر بوده باشد بر خلاف نقل احمد بن محمد بن عیسی که جمع آوری از کتب متقدم بوده است.(احتمالا نسخه ی مبوب کتاب احمد بن محمد محل رجوع اصحاب بوده)
بنا بر این، مجموعا شاید بتوان از مطالب استاد، این گونه نتیجه گیری کرد که شیخ، نوعا در صورتی اقدام به حذف طریق می کنند که هم خللی از ناحیه ی طریق نباشد و هم اخذ از آن مصدر، متعارف و مرسوم باشد.
استاد بیان می کردند که این طور نیست که این مطالب یک قواعذ خاصی باشد که شیخ خود را ملزم به مراعات آنها بداند. بلکه اموری ارتکازی و طبیعی است که نوعا بر طبق آن مشی می شود.
سوال دیگری در اینجا طرح می شود. این که مرحوم شیخ به طریق نظر داشته و در صورتی که معتبر باشد اقدام به حذف می کنند شاهد این نیست که طریق به کتب نیز نیاز به بررسی و اعتبار سنجی دارد؟
پاسخ
 سپاس شده توسط سید محسن حائری ، مسعود عطار منش


موضوعات مشابه ...
موضوع نویسنده پاسخ بازدید آخرین ارسال
  اختلاف نسخه: عدم تقدّم کافی بر تهذیب haqiqi.1410 0 426 26-آذر-1401, 16:01
آخرین ارسال: haqiqi.1410
  شواهد تشریفاتی بودن طرق شیخ طوسی به کتب اصحاب عرفان عزیزی 0 453 26-آذر-1399, 20:54
آخرین ارسال: عرفان عزیزی
  روایات زراره در تهذیب سندی ندارد حسین . 2 1,598 23-شهريور-1399, 13:38
آخرین ارسال: السید
  «له روایات» در فهرست شیخ طوسی مهدی خسروبیگی 0 939 7-مرداد-1399, 20:29
آخرین ارسال: مهدی خسروبیگی

پرش به انجمن:


کاربران در حال بازدید این موضوع: 1 مهمان