استدلالی ساده و روشن برای اثبات اجرای قاعده احتمال و محتمل در مطلوبیت و مصلحت فعل

[ارادتمند آیت الله مکارم]

یعنی استدلال بر بحث اهم بودن محتمل الکبیره از معلوم الصغیره. اجرای قاعده احتمال و محتمل در مصلحت و مفسده و اهمیت فعل:
چیزهای مختلف برای هرکسی اهمیتشون متفاوته و بعضی از بعضی مهمترند.
همه حاضرند که مردم چیزهای کم اهمیت براشون رو کلا لگدمال و نابود کنند. اصلا رعایت و احترام براش نذارند اما در عین حال مهمترین چیزها براشون خط قرمزه. حاضر نیستند که بقیه اصلا به اون ها نزدیک بشوند. احتیاط در اون ها براشون مهمتر از نابودی چیزهای کم اهمیته. مثلا جان بچه شون، آبروشون.
به طور کلی هرچقدر چیزی مهمتر باشه، احتیاط و رعایتش لازم تره از اون کم اهمیت ها. حتی بزن چیزهای کم اهمیت رو به کلی نابود کن اما سمت چیزهای مهم نرو!
خب این خیلی روشنه! همه براشون چیزهای مهم اهمیتشون بیشتره دیگه! لازمه اش احتیاط و در اون هاست دیگه!
آخه چه جوری از این واضحتر مطلب رو اثبات کنم؟!

[مسعود عطار منش]

پیش فرض شما اینه که گناه صغیره برای خدا کم اهمیته ولی اینجور امور میتونه نسبی باشه یعنی صغیره ها خیلی.مهمه ولی نسبت به کبیره ها که خیلی خیلی مهمه از اهمیت کمتری برخورداره پس بحث به اون وضوحی که می فرمایید نیست. فرض کنید قطع شدن دست از آرنج برای انسان از 80 درجه اهمیت برخوردار باشه و قطع شدن انگشتان از 60 درجه اهمیت ولی میدانم اگر فلان کار را بکنم تمام انگشتام قطع میشه ولی اگه کار دوم را انتخاب کنم احتمال ده در صد داره دستم قطع بشه. خب من فکر میکنم تو این مثال خلاف فرمایش شما را عقلا انتخاب کنن چون 60 نسبت به 80 صغیره نسبیه اگر چه فی نفسه خیلی مهمه.

[ارادتمند آیت الله مکارم]

در فلسفه اخلاق همین مباحث مطرح گردیده است. بحثی از حدود 1970 میلادی درباره تصمیم گیری اخلاقی در شرایط عدم اطمینان مطرح گردیده است. این ادعای بنده که تحت این عنوان و عنوان «اولویت ترک محتمل الکبیره ...» مطرح شده است، طرفداران خیلی زیادی در بین فلافسه اخلاق دارد.
از جمله اگر خواستید تحقیق کنید نوشته های MacAskill مخصوصاNormative Uncertainty را توصیه می کنم نگاه بکنید. البته این نظر مخالفینی هم دارد. منتها متاسفانه این مباحث به فارسی ترجمه نشده است. توصیه می کنم حتما این کار صورت پذیرد.
به هرحال این مباحث فلسفه اخلاق بسیار تاثیرگذار در اصول می باشد.
و البته که دقیقا همان حرفی را که در اینجا زده ام اثبات می نماید!

[ارادتمند آیت الله مکارم]

پیش فرض شما اینه که گناه صغیره برای خدا کم اهمیته ولی اینجور امور میتونه نسبی باشه یعنی صغیره ها خیلی.مهمه ولی نسبت به کبیره ها که خیلی خیلی مهمه از اهمیت کمتری برخورداره پس بحث به اون وضوحی که می فرمایید نیست. فرض کنید قطع شدن دست از آرنج برای انسان از 80 درجه اهمیت برخوردار باشه و قطع شدن انگشتان از 60 درجه اهمیت ولی میدانم اگر فلان کار را بکنم تمام انگشتام قطع میشه ولی اگه کار دوم را انتخاب کنم احتمال ده در صد داره دستم قطع بشه. خب من فکر میکنم تو این مثال خلاف فرمایش شما را عقلا انتخاب کنن چون 60 نسبت به 80 صغیره نسبیه اگر چه فی نفسه خیلی مهمه.

پاسخ به فرمایشتان: اهمیت کلا امری نسبی است
راجع به مثالتان بگم که فقط مقدار محتمل نقش ندارد.احتمال هم به همان اندازه نقش دارد.



ادامه استدلال: 
نگاه کنید انتخاب بین دو امر در تزاحم قشنگ بحث اهم بودن را نشان می دهد.
به نظرم شاید در غیر رابطه عبد و مولی اول تصور نمایید بهتر است.
فرض کنید که نسبت به دوستتان(که نظاره گر انتخاب شماست) مجبورید که بین دو کار تخییرا یک عمل را انجام دهید.
1- عملی که قطعا به او ضرر می زند و در شرایط عادی شما را قطعا ناراحت می کند.
2- عملی که ممکن است به او ضرر فوق العاده ای بزند که در این صورت فوق العاده ناراحت می شود.
او از شما انتظار دارد که کدامیک را در حقش انجام دهید؟ در فرض دیگر اگر خود او را مجبور می کردند، کدامیک را باید انجام می داد؟
مبنای این مثال ها براین اساس است که هر عمل هرچه احتمال و محتمل مصلحت و محبوبیتش بالاتر برود عقلا انجامش مطلوب تر است و بالعکس. پس اهمیتش هم بیشتر می شود و به همین خاطر در تزاحم هم این قاعده باعث تقدیم می گردد.
و ...

[سید رضا حسنی]

سلام علیکم
به نظر می رسد بحث به این آسانی که می فرمایید نیست به چند دلیل:
1. اصلا اصل تقسیم بندی گناهان به کبیره و صغیره محل کلام است. عده ای از بزرگان مانند محقق خویی رحمه الله اصل این تقسیم بندی را قبول ندارند و همه را بی احترامی به ساحت مولا می دانند.
2. در برخی از روایات تصریح شده است به اینکه برخی از گناهان صغیره با شرایطی، از گناهان کبیره نیز بد تر هستند: مانند اینکه أعظم الذنوب ما استخف به صاحبه، یا اینکه فرموده اند کسی که گناهان کوچک انجام می دهد و ابایی ندارد بسیار بد تر از کسی است که گناهان بزرگ انجام می دهد ولی از این بابت نگران است و خود را ملامت می کند.
3. جوابتان به دوست عزیز آقای عطار منش را یا من متوجه نشدم یا قانع کننده نبود.

نکته: به نظر می رسد اعتناء کردن زیادی به مباحث فلسفه ی اخلاق می تواند گاهی در فهم دینی از متون دینی و مباحث اصولی مضر نیز باشد. کما قال به جماعۀ من الأساتذه
(البته فی الجمله مباحث فلسفه ی اخلاق مفید هستند و به طور کلی انکار نمی کنیم)

[ارادتمند آیت الله مکارم]

سلام علیکم
به نظر می رسد بحث به این آسانی که می فرمایید نیست به چند دلیل:
1. اصلا اصل تقسیم بندی گناهان به کبیره و صغیره محل کلام است. عده ای از بزرگان مانند محقق خویی رحمه الله اصل این تقسیم بندی را قبول ندارند و همه را بی احترامی به ساحت مولا می دانند.
2. در برخی از روایات تصریح شده است به اینکه برخی از گناهان صغیره با شرایطی، از گناهان کبیره نیز بد تر هستند: مانند اینکه أعظم الذنوب ما استخف به صاحبه، یا اینکه فرموده اند کسی که گناهان کوچک انجام می دهد و ابایی ندارد بسیار بد تر از کسی است که گناهان بزرگ انجام می دهد ولی از این بابت نگران است و خود را ملامت می کند.
3. جوابتان به دوست عزیز آقای عطار منش را یا من متوجه نشدم یا قانع کننده نبود.

نکته: به نظر می رسد اعتناء کردن زیادی به مباحث فلسفه ی اخلاق می تواند گاهی در فهم دینی از متون دینی و مباحث اصولی مضر نیز باشد. کما قال به جماعۀ من الأساتذه
(البته فی الجمله مباحث فلسفه ی اخلاق مفید هستند و به طور کلی انکار نمی کنیم)

سخن بنده در اهم دانستن کبیره احتمالی، صرفا برای عنوان و تفهیم مطلب بود.
وگرنه این بیان نسبت به تمامی درجات مختلف جاری است. بین خود گناهان کبیره جاری است. بین گناهان صغیره. بین مکروهات و بین همه این ها با هم. تمامی کارهای مختلف با درجات مختلف را شامل می شود.

ادامه استدلال: هرگاه بین دو کار مجبور به انتخاب باشیم، (همانند سخن پست قبل) برای ترجیح بین آن دو کار از جهت «مفسده و مصلحت» یا «محبوبیت یا مبغوضیت» یا «اراده جدی مولی» در تمام این موارد:
1- اگر احتمال (مفسده یا ...) دو کار برابر باشد، آن که محتملش بالاتر است اهم می باشد و هیچ عامل دیگری دخالت ندارد.
2- اگر محتمل (مفسده یا ...) دو کار برابر باشد، آن که محتملش بالاتر است اهم می باشد و ... .
روش اثبات این همانند روش اثبات قوانین فیزیکی می باشد. (اگر آشنا باشید) (با این تفاوت که یقینی است)
 پس برای مقایسه اهمیت یک عمل با عمل دیگر باید از قانون احتمال و محتمل پیروی کرد.