امتیاز موضوع:
  • 0 رای - 0 میانگین
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
اجماع دخولی و جابریت عمل فقهاء
#1
مالك بن انس (رئيس فرقه مالكي) ادعا كرده كه در مسأله فقهي مالکیت مشتری نسبت به نمائات کالا از زمان عقد تا پس دادن کالا،(كسي كه عبد معيوب خريداري شده را پس دهد در فاصله زمانی انعقاد عقد و پس دادن عبد، مالك نمائات آن هم مي باشد چون ضمان كالا در اين مدت با وي بوده است.)، ادعای اجماع كرده است.  (وهذا الامر الذي كانت عليه الجماعة ببلدنا. موطأ مالك)
از طرفي مالك، اجماع اهل مدينه (نه مطلق اجماع) را حجت مي داند؛ چرا كه طبق فرمايش پيامبر صلي الله عليه و آله و سلّم، خداوند، اشياء نحس و باطل را از اهل مدنيه دور كرده است.
در مورد اين نقل، دو نکته جای تأمل دارد:
الف.  آيا اين مورد را مي توان از موارد اجماع دخولي يا تضمني دانست يا خير؟ بالاخره یکی از فقهای مهم مدینه در نزد مالک، امام صادق علیه السلام بوده است. مالک بن انس، حضرت را به عنوان یک فقیه قبول داشته است و حتی در مواردی، از ایشان، نقل حدیث کرده است.
ممكن است كسي اشكال كند كه مالك بن انس ثقه نيست كما اين كه مرحوم خويي چنين نظري دارند، لكن اين احتمال درست نيست؛ چون كه اولا جعل اين مطلب از يك امام فرقه اهل سنت بعيد است و ثانيا ابن ابي عمير هم از مالك، نقل حديث دارد.
بعيد است كه مالك بن انس كه گاها از امام صادق عليه السلام نقل حديث كرده، استقصاء نظر فقهاي مدينه را كرده باشد ،ولي به نظر حضرت در اين مسأله توجه نكرده باشد.
جواب صحیح این است که از احادیثی که در کتب شیعه در مورد عدم مالکیت مشتری در این مسأله، وجود دارد، معلوم می شود که نظر امام علیه السلام، موافق فقهای مدینه نبوده است. ثانیا اجماعی بودن این مسأله در نزد خود اهل سنت هم مشکل است و نمی توان ادعا کرد که حکم این مسأله در نزد فقهای عامه ،روشن بوده است؛ چرا که در روایتی از عروه بارقی نقل شده است که عمرو بن عبد العزیز در همین مسأله بر خلاف حکم فقهی ذکر شده ، حکم کرد و بعد از این که عروه، روایت عائشه را از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم نقل کرد، نظرش تغییر کرد. این داستان، شاهدی بر عدم وضوح حکم مسأله می باشد.
ب. مضمون این مطلب فقهی، موافق حدیث (الخراج بالضمان) است، که در نزد خود اهل سنت هم سند ضعیفی دارد. آیا این عمل فقهای مدینه را میتوان جابر ضعف سند این حدیث دانست؟
جواب: جابریت ضعف سند این حدیث، از نظر فقه شیعه صحیح نمی باشد؛ چرا که اولا  احادیثی در کتب شیعه بر خلاف مطلب فقهی نقل شده از فقهای مدینه، وجود دارد. ثانیا اصحاب امامیه، هیچ یک به حدیث الخراج بالضمان استناد نکرده اند. بله شیخ طوسی در خلاف 3/108 به این حدیث استناد کرده، لکن در مقام جدل و رد نظریه مقابل بوده است.
جابریت سند این حدیث در نزد اهل سنت نیز صحیح نمی باشد:
چرا که اولا خود مالک که این اجماع را نقل کرده، ذکری از حدیث الخراج باضمان نکرده و این خودش، شاهدی بر ضعف حدیث مذکور (بر فرض وجود) در نزد وی است.
ثانیا خود اهل سنت، شهرت را جابر ضعف سند نمي دانند و اين مبنا در شيعه مطرح شده است.
ر.ك درس خارج فقه استاد احمد مددي سه شنبه 12 آذر 98 و چند جلسه قبل و بعد
پاسخ
 سپاس شده توسط مسعود عطار منش


موضوعات مشابه ...
موضوع نویسنده پاسخ بازدید آخرین ارسال
  منشا طرح بحث جابریت و کاسریت عمل اصحاب خیشه 9 3,242 28-اسفند-1398, 16:39
آخرین ارسال: سید رضا حسنی
  تفاوت مبنای سید مرتضی و مالک بن انس در تمسک به اجماع رضا یعقوبی 6 3,202 19-آذر-1398, 15:24
آخرین ارسال: رضا یعقوبی

پرش به انجمن:


کاربران در حال بازدید این موضوع: 1 مهمان