امتیاز موضوع:
  • 1 رای - 1 میانگین
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
تفصیل شیخ در موضوعات ترکیبی و تقییدی
#1
مرحوم شیخ جریان اصل براءۀ و استصحاب در موضوعات ترکیبی برای اثبات حکم را قبول دارند، ولی در مورد موضوعات تقییدی، به خاطر اشکال اصل مثبت، جریان اصل را قبول نکرده اند. ایشان در مواضعی از کتاب رسائل و برخی کتب فقهیشان، به این مبنا اشاره کرده اند.
الف. موضوع ترکیبی
اگر موضوع حکم شرعی، ترکیبی باشد، استصحاب در اجزاء حکم شرعی جاری است و می توان یک جزء  را با وجدان و جزء دیگر را به وسیله اصل عملی استصحاب یا براءۀ، اثبات کرد.
مثال اول: استطاعت
برای مثال موضوع وجوب حج، داشتن مال و نبود شغل ذمه به بدهی است. اگر جزء اول بالوجدان محرز بود و شک در بدهی وجود داشت، به وسیله براءۀ از شغل ذمه، موضوع حکم وجوب حج اثبات می شود و حج واجب می شود.[1]
نکته: دو تحلیل دیگر هم از معنای استطاعت وجود دارد که مرحوم سید یزدی بررسی کرده اند.[2]
مثال دوم: شک در رافع
اگر شک در وجود رافع کردیم (مثل شک در حدوث نوم بعد از وضو)، استصحاب عدم رافع جاری می شود و طهارت اثبات می شود.[3]
البته در مورد شک در حدث بعد از وضوء، مرحوم شیخ جریان استصحاب طهارت را نیز صحیح دانسته اند.[4]
ب. موضوع تقییدی
مثال اول: شک در حیض بودن خون
اگر خون حیض عبارت باشد از هر خونی که استحاضه نباشد، نمی توان با استصحاب عدم استحاضه، اثبات حیض بودن این خون موجود را کرد و از مصادیق اصل مثبت خواهد بود.[5]
مثال دوم: شک در قتل
قتل عبارتست از موت مستند به ضربه ضارب. حال اگر شک کردیم که زید آیا به وسیله ضربه عمرو کشته شده است یا این که به مرگ عادی فوت کرده است، نمی توان با استصحاب بقاء حیات زید تا زمان ضربه عمرو، اثبات کرد که این موت، دارای وصف ِ (استناد به ضربه عمرو) بوده و عمرو باید قصاص شود.[6]
نتیجه: تفصیل بین استصحاب در موضوعات ترکیبی و تقییدی که برخی از معاصرین، بیان کرده اند، مطلب جدیدی نیست.


[1] كأن يثبت بالأصل براءة ذمّة الشخص الواجد لمقدار من المال واف بالحجّ من الدين، فيصير بضميمة أصالة البراءة مستطيعا، فيجب عليه الحجّ؛ فإنّ الدين مانع عن الاستطاعة، فيدفع بالأصل، و يحكم بوجوب الحجّ بذلك المال. و منه المثال الثاني؛ فإنّ أصالة عدم بلوغ الماء الملاقي‏ للنجاسة كرّا يوجب الحكم بقلّته التي انيط بها الانفعال‏. فرائد الأصول، ج‏2، ص: 449
[2] تحليل معناي استطاعت در كلام سيد يزدي:
الف. استطاعت معناي بسيط باشد نه مركب: در اين صورت استصحاب عدم دين، نمي تواند اثبات استطاعت را كند.
ب. استطاعت معناي مركب باشد (وجدان مال + عدم بدهي ولو ظاهرا): استصحاب عدم دين مي تواند اثبات استطاعت كند و اين كه بعدا كشف شود اين شخص واقعا بدهكار بوده است، هيچ مشكلي ايجاد نمي كند.
ج. استطاعت معناي مركب باشد (وجدان مال + عدم بدهي واقعي): استصحاب عدم دين مي تواند اثبات استطاعت كند، ولي اگر بعدا كشف شود كه اين شخص واقعا بدهكار بوده است، سبب مي شود كه پي ببريم اصلا استطاعت حاصل نبوده است و وجوب حجي هم در كار نبوده است و اين حج، مكفي از حج واجب نيست.
حاشية فرائد الأصول ؛ ج‏2 ؛ ص544
[3] أنّ أصالة عدم الحدث حاكمة على تلك الأدلّة (ادله شک قبل از فراغ)، لأنها بمنزلة الرافع و المزيل للشكّ في بقاء صحّة الأجزاء اللاحقة و وجود الأجزاء اللاحقة على الوجه الصحيح، لأنّ الشكّ في الصحّة مسبّب عن الشكّ في صدور الحدث، فإذا ارتفع بالأصل فقد أحرز بها صحّة الأجزاء جميعا. كتاب الطهارة (للشيخ الأنصاري)، ج‌2، ص: 480
[4] أنّ الشكّ قد ينشأ من اشتباه الأمر الخارجيّ- مثل: الشكّ في حدوث البول، أو كون الحادث بولا أو وذيا- و يسمّى بالشبهة في الموضوع، سواء كان المستصحب حكما شرعيّا جزئيّا كالطهارة في المثالين، أم موضوعا كالرطوبة و الكرّيّة و نقل اللفظ عن معناه الأصلي، و شبه ذلك. فرائد الأصول، ج‏3، ص: 43
[5] كاستصحاب عدم الاستحاضة المثبت لكون الدم الموجود حيضا- بناء على أنّ كلّ دم ليس باستحاضة حيض شرعا-. فرائد الأصول، ج‏3، ص: 236
[6] كاستصحاب الحياة للمقطوع نصفين، فيثبت به «1» القتل الذي هو إزهاق الحياة. فرائد الأصول، ج‏3، ص: 236
پاسخ
#2
سلام برادر!آیا در کتب استدلالی،معیاری برای تمییز موضوعات تقییدی از ترکیبی بیان شده است یا این مساله هم بسان اختلافات در استظهارات و تبادرها در شبهات مفهومیه دنبال شده است؟ممنون
پاسخ


موضوعات مشابه ...
موضوع نویسنده پاسخ بازدید آخرین ارسال
  نکته علمی:  ملاک در تشخیص موضوعات نظر دقیق عرفی است montazer7948 1 2,329 18-دي-1397, 11:53
آخرین ارسال: مسعود عطار منش

پرش به انجمن:


کاربران در حال بازدید این موضوع: 1 مهمان